Jump to content

Atmosfer di Tera

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E gasnan den atmosfer ta plama lus blou mas fuerte ku lus di otro largura di onda. Esaki ta e motibu pakiko Tera, mirá for di espasio, ta aparesé rondoná pa un briyo blou.
Imagen di NASA mustrando e kapa atmosfériko ku e silueta di e planeta.

E atmosfer di Tera ta e kapa gaseoso ku ta rondoná e Tera. E atmosfer ta keda na su lugá dor di gravedat i ta sirkulá huntu ku e rotashon di Tera.

E atmósfera ta esensial pa bida riba Tera. E ta moderá lus di solo i, huntu ku e vèlt magnetiko di Tera, ta protehá e superfisie di Tera for di radiashon daniño, manera rayonan gamma i radiashon ultravioleta. Ademas, e atmosfer ta unda e wer ta tuma lugá, huntu ku e korientenan di laman, ta mantené e balans di energia pa ku e sistema di Tera.

Komposishon

[editá | editá fuente]
Atmosfer seko
N2 Nitrogeno 78,08%
O2 Zürstof 20,95%
Ar Argon 0,93%
CO2 Koolstofdiokside 0,038%
Spor di gas
Ne Neon 0,0018%
He Helium 0,00052%
CH4 Metan 0,00022%
Kr Krypton 0,0001%
N2O Distikstofokside 0,00005%
H2 Hidrogeno 0,00005%
Xe Xenon 0,000008%
Sobra 0,001%
Atmosfer no seko
H2O Damp di awa 0% te 7%

Atmosfer di Tera ta konsistí di un meskla di diferente gas. Te na mas o ménos 90 kilometer di altura, e proporshonnan di volúmen pa ku mayoria di gas ta práktikamente konstante, ku eksepshon di e proporshon di damp di awa, ku por varia konsiderablemente.

Durante e formashon di Tera, e atmosfer tabata kontené hopi mas koolstofdiokside (CO2), parsialmente debí na aktividatnan volkániko. Ku e aparishon di organismonan ku ta funshoná base di fotosintesis, e CO2 a baha, miéntras ku e nivelnan di zürstòf a oumentá. E kambio aki a permití e desaroyo di bida multiselular, ya ku praktikamente tur organismo multiselular ta rekerí zürstòf pa resipirashon selular.

E nivelnan di zürstof aktual di e atmosfer ta mantené dor di e matanan i alga den oséano, ambos ta kontribuí igualmente na produkshon di zürstof. E propiedat i komposishon di e atmosfer ta wòrdu studia den kímika atmosfériko.

E kontenido di awa den atmosfer ta varia stèrki. Awa ta eksistí den tres fase:

  • Gas, komo damp di awa,
  • Líkido, manera neblina i áwaseru,
  • Sólido, maner eis, sneu, òf hagel.

Kasi tur damp di awa, awa líkido, i eis den e atmosfer ta situá den e troposfer, e kapa mas abou di e atmosfer.

Awa tin un influensia signifikante riba e balans di energia pa ku e atmosfer. Huntu ku CO2 i metan (CH4), e ta hunga un ròl signifikante den e efekto di broeikas, ku ta wanta kalor.

Ademas, awa ta enbolbí den transferensia di kalor den e atmosfer entre e kapanan di aire via evaporashon i kondensashon, i kalor ta wòrdu transferí for di regionnan mas kayente pa mas friu a base di korientenan di aire.


Mira tambe e kategoria Earth's atmosphere di Wikimedia Commons pa mas dato mediatiko tokante di e tema aki.