Jump to content

Republika demokratika di Kongo

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
(Bo a yega aki pa via página Republika Demokratiko di Kongo)
Repúblika Demokrátiko di Kongo
République démocratique du Congo
Himno: Debout Congolais (Franses)
"Riba pia, kongoles" (Papiamentu)
Mapa
Administracion
Capital Kinshasa
Idioma oficial  Franses
Stad mas grandi  Kinshasa
Gobernacion  Demokrasia
Republika semi-presidenshal
Hefe di estado y gobierno
- Presidente Félix Tshisekedi
- Promé minister Jean-Michel Sama Lukonde[1]
Geografia
Area 2.345.409 km² (3.32% awa)
Coordinatonan  2°54′S 23°42′E / 2.900°S 23.700°E / -2.900; 23.700
Poblacion
Populacion
 (2023)
105.789.731
39.4 habitante/km²
HDI 0,479 (2021)
Otro informacion
Moneda Congolese franc (CDF)
Web .cd
Codigo  COD
Tel  +243
Mapa detaya di Republika demokratika di Kongo
Map
Imagennan riba Wikimedia Commons Wikimedia Commons
[Edita Wikidata] · [Manual]

Repúblika Demokrátiko di Kongo (RDK), tambe konosí komo Kongo-Kinshasa i antes konosí komo Zaire, ta un pais den Afrika Sentral, ku un pida chikitu di kosta Atlántiko di 37 km. Segun superfisie e ta e di dos pais mas grandi den Afrika i e di diesun mas grandi na mundu. RDK - ku kasi 71 mion hende - ta e di diesocho pais mas poblá na mundu, e di kuater mas poblá den Afrika i esun di mas poblá ku ta papia franses.

Geografia

[editá | editá fuente]

Repúblika Demokrátiko di Kongo tin un teritorio inmenso ku e riu Kongo komo un as vital ku ta kore dor di e sentro di e país. E region ta karakterisá pa selva tropikal, sabana, seru i vayenan hundu. E ta un di e paisnan mas biodiverso na mundu, ku un gran variedat di flora i fauna úniko, inkluyendo gorila di seru, okapis, chimpansé i olifanti di mondi.

Riu Kongo, ku ta e di dos riu mas largu na Áfrika, ta krusial pa transporte, energia hidroeléktriko i supsistensia di komunidatnan na kantu di riu. Den nort, sùit i wèst tin paisahenan tropikal, mientras ku den ost, tin kadena di seru i elevashonnan mas altu serka di e frontera ku Ruanda i Uganda.

Aunke e pais ta riku den rekursonan natural, inkluyendo mineralnan stratégiko manera kobalt, oro, diamante, i koltan, nan eksploitashon hopi biaha ta wòrdu plagá pa asuntunan manera korupshon, ekstrakshon ilegal i konflikto armá.

Historia

[editá | editá fuente]

E region di Kongo tabata habitá pa miles di aña pa komunidatnan Bantu ku a forma imperionan poderoso manera Imperio di Kongo (siglo XIV-XIX). Na fin di siglo XIX, e region a bira un poseshon personal di Rei Leopoldo II di Bélgika bou di e nòmber État Indépendant du Congo (Estado Liber di Kongo). Durante e periodo aki (1885–1908), tabatin abusunan generalisá di derechonan humano, prinsipalmente debí na e eksplotashon di ròber i marfil.

Na 1908, Bélgika a asumí kontrol direkto, i e kolonia a bira Kongo Belga. Despues di un lucha pa independensia, e pais a bira independiente dia 30 di yüni 1960 bou di e nòmber Repúblika di Kongo. E añanan ku a sigui tabata marká pa instabilidat polítiko i militar, inkluso e asasinato di Promé minister Patrice Lumumba i e asendensia di Mobutu Sese Seko, ku a tuma poder den 1965 i a renombrá e pais Zaire.

Mobutu a goberná pa mas di 30 aña, te ora ku el a ser deroká na 1997 dor di un rebelion dirigí pa Laurent-Désiré Kabila, kende a restorá e nòmber Repúblika Demokrátiko di Kongo. Desde e tempu ei, e pais a soportá dos guera grandi (1996–1997 i 1998–2003), ku a enbolbi varios pais bisiña i a kosta bida di miones di hende. E situashon ta keda fragil, ku konfliktonan lokal i retonan polítiko kontinuo.