Selekshon seksual
Selekshon seksual tu un konsepto sentral den teoria di evolushon, introdusí pa Charles Darwin den su obra, On the Origin of Species ("E Origin di Espesie") pa deklara ku e aparishon di karakterístikanan seksual sekundario no ta parse di surgi direktamente for di selekshon natural; esta, for di sobrebibensia di esun mas apto (survival of the fittest). Genralmente, e konsepto ta postulá ku sierto karakterístikanan ta surgi a base di kompetensia entre individuo di e mesun sekso pa akseso na kopulashon (selekshon intraseksual) òf a base di e eskoho, generalmente dor di e embra pa individuo di e sekso opuesto (selekshon interseksual).
E mekanismo evolutivo aki tin un relashon estrecho ku dimorfismo seksual (esta e diferensia entre sexo) i e aparishon di karakterístikanan morfolólogiko eksagerá. Hopi di e karakterístikanan aki ta redusí e chèns di adaptashon i sobrebibensia di e individuonan ku ta poseé nan. Pa splika nan sobrebibensia, dos hipótesis klave a wòrdu proponé: e hipótesis di Fisher i hipótesis di desbentaha, formulá pa Ronald Fisher. i Arnotz Zahavi, respektivamente. E promé ta postulá ku e desaroyo stèrki di sierto karakterístikanan por wòrdu splika dor di partner ku ta asosiá nan ku kalidat genétiko superior. E di dos ta suponé ku e karakterístikanan eksagerá ta en realidat un desbentaha pa sobrebibensia, i ku e preferensia pa nan ta surgi for di e echo ku individuo ku ta poseé nan ta demostrá ku nan por sobrebí a pesar di su desabilidatnan.
Invershon di mayor
[editá | editá fuente]Selekshon seksual por wòrdu komprondé kompletamente, solamente si ta konsiderá e konsepto di invershon di mayor, esaki ta nifiká e esfuerso biológiko ku un pareha di un espesie ta realisa pa konsebí i kria yu. E término a wòrdu desaroyá ekstensivamente pa Robert Trivers, basá riba trabounan anterior di Ronald Fisher riba gastunan di mayor, pa splika e komportashon seksual di espesienan.
Den espesie ku reprodukshon seksual heterogamo (gameetnan diferensiá den ambos tamaño i forma), mayornan no ta kontribuí igualmente na formashon di gameet (sèl seksual). Esaki ta nifiká ku generlamente, embranan ta produsí un kantidat limitá di webu, loke ta limitá desendensia, ya ku disponibilidat di webu ta e faktor limitante prinsipal pa reprodukshon. Esaki ta resultá den invershon desigual di mayornan di ambos sekso, i tambe nan velosidat pa ku potensial reproduktivo. Pa embra, e gastunan di produkshon di gameet i desaroyo di embrio ta muchu mas altu ku machu na e produkshon di sperma.
Ademas, embranan ta invertí hopi bia rekurso signifikante den kuido di nan yunan. E patronchi general aki ta eksistí den mayoria espesie i ta spesialmente evidente den espesienan poligentiko, kaminda un solo machu por reprodusí ku vários embra. Na kontraste, den espesienan poliandriko, e ta tipiko pa e machu ta e kuidadó prinsipal, miéntras ku e embra tin akseso na múltiple pareha. Den espesienan monógamo, ta komun pa ambos mayor kompartí esfuerso di kriansa, ounke algun kompetensia por surgi pa limitá propio invershon i oumentá esun di e partner.
Generalmente ta asumí ku e mayoria di invershon di mayornan, e kontribushon kombiná di ambos sekso na e desaroyo di yu, ta kai riba un sekso, generalmente e embra. E otro, generalmente e machu, ta invertí prinsipalmente den esfuerso di parmentu; esta, den kompetí pa e oportunidat di reprodusí ku embranan skars. Komo resultado, hopi bia ta argumentá ku e mayor ku ta invertí mas den reprodukshon ta kontrolá eskoho di pareha pa protehá su invershon, miéntras ku e mayor ku ta invertí ménos mester kompetí pa akseso di pareha.
Proporshon sexual
[editá | editá fuente]
Un otro faktor importante pa komprondé selekshon seksual ta e proporshon entre embra i machu den poblashon natural, konosí komo e proporshon di sekso. Den mayoria kaso, e proporshon aki ta aserka 1:1; esta, un kantidat igual di desendente di kada sekso, esaki ta konsistente ku e prinsipio di Fisher. Sinemargo, diferensia den mortalidat entre machu i embra por kambia e proporshon aki ku tempu. E proporshon di sekso ta influensiá direktamente e preshon di selekshon seksual pasobra e ta determiná e intensidat di kompetensia pa kopulá basá riba e disposishon di partner.
Na promé instansia, ta parse difisil pa komprondé dikon evolushon no a faboresé otro proposhonnan, ya ku e kapasidat reproduktivo di machu ta superior cu esun di embra. Por ehèmpel, un ekseso di embra lo kondusí na un kantidat mas grandi di individuo den e siguiente generashon, ya ku kada machu por inseminá vários embra. Sinembargo, investigashon a mustra ku desviashon for di e proporshon 1:1 ta desfaborabel pa poblashonnan door ku e ta krea instabilidat relashoná ku mutashon. Konsiderá un espesie ku un proporshon di 1:3 (un machu pa kada embra), kaminda kada parmentu ta produsí solamente un desendente. Den e senario aki, kada machu por tin por lo ménos tres desendente den e promé generashon, miéntras ku kada embra lo tin uno. Komo resultado, kualke mutashon ku wòrdu pasá pa un machu lo plama lihé den e poblashon, redusiendo variabilidat genétiko.
Na 1930, Ronald Fisher a proponé ku mekanismonan mester ta eksistí ku ta debolbé poblashonnan, ku un proporshon di sekso desviá, bek na ekilibrio den transkurso di tempu, sin importá e sistema di determinashon di sekso di espesie, inkluyendo sistemanan den kua sekso ta depende di faktornan ambiental durante desaroyo di embrio. Experimentunan ku lèbèlèbè (Drosophila melanogaster) a demonstrá e eksistensia di mekanismonan similar a base di estudio di evolushon di e proporshon di sekso denter diferente poblashon, ounke nan funshonamentu presis no ta kompletamentu komprondé. Tambe ta wòrdu sugerí ku den espesienan ku nan ekilibrio optimal no ta 1:1, mester tin mekanismonan ku ta tene esaki stabil den transkurso di tempu.
Tin ehèmpel di espesienan ku proporshon di sekso ku ta desviá di 1:1. Un ehèmpel ta wòrdu hañá den espesienan afektá pa kompetensia entre rumannan ku ta kompetí pa embra. For di e perspektiva di e mayornan, ta mas bentahoso pa produsí embra den e kaso aki, ya ku tur embra por reprodusí, miéntras ku solamente algun di e machu lo por. Un otro ehèmpel ta surgi for di kompetensia lokal pa rekurso. Den e primate Otolemur crassicaudatus, e desendentenan machu ta bandoná e mayornan, miéntras ku e desendentenan embra ta keda den e grupo di famia. Den e espesie aki, e embra ta kompetí ku nan mama pa kuminda, loke ta hasié mas bentahoso pa e mayornan produsí desendentenan machu.
Referensia
|