Jump to content

Usuario:Caribiana/Sandbox/Fauna

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber

Pending: Conenchi di rabo di catuna - hòmber di guera portugues - Pseudochthonius arubensis - Agaue arubaensis - Tuna Hala Hel (Thunus albacares) - insecto


 E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Lobatus gallus
Status di IUCN: Menasa
Caribiana/Sandbox
Clasificacion taxonomico
Dominio:
Eukaryota
Troncon:
Molusco
Clase:
Gastropoda
Subclase:
Caenogastropodo
Orden:
Littorinimorpha
Strombidae
Lobatus
Especie
L. gallus
(Linnaeus, 1758)
Sinonimo
  • Arubaconus hieroglyphus (Duclos, 1833)
  • Conus (Ductoconus) hieroglyphus Duclos, 1833 · acepta, representacion alternativo
  • Conus armillatus C. B. Adams, 1850
  • Gladioconus hieroglyphus (Duclos, 1833)

Lobatus gallus ta un especie di molusco marino di e famia di Strombidae.[1] E nòmber sientífiko a keda publiká na 1758 pa Carl Linnaeus den e di dies edishon di Systema naturae.

Lobatus raninus ta un especie di molusco marino di e famia Strombidae.[1] E especie a wordo describi na 1791 pa e naturalista y botanico Aleman, Johann Friedrich Gmelin.

Descripcion

[editá | editá fuente]

E largura promedio di e kaska di e espesie aki ta aproksimadamente 12.5 cm, miéntras ku e largura máksimo di kaska registrá ta 19.7 cm.[2]

Distribucion y habitat

[editá | editá fuente]

E espesie di karakol aki ta wòrdu hañá for di sùitost di Florida i Bermuda a traves di Antillas i sùit te na Brazil. E profundidat mínimo registrá pa e espesie aki ta 0.3 m; e profundidat máksimo registrá ta 82 m.[2]


E especie ta distribui den Lama Caribe, Golfo di Mexico y Antia Menor. Den Caribe Hulandes e ta nativo na e islanan Aruba, Boneiro, Corsou, Klein Corsou, Sint Maarten y Sint Eustatius.[2]

L. raninus ta biba cerca di veldnan di yerba di lama, generalmente den awa di poco profundidad.[3] E profundidad mínimo registra ta 0.3 m; e profundidad maximo registra ta 55 m.[4]


Mira tambe

[editá | editá fuente]


Kategoria:Animalnan


 E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Lobatus gigas
Caribiana/Sandbox
Clasificacion taxonomico
Dominio:
Eukaryota
Troncon:
Molusco
Clase:
Gastropoda
Subclase:
Caenogastropodo
Orden:
Littorinimorpha
Strombidae
Lobatus
Especie
L. gigas
(Gmelin, 1791)
Sinonimo
  • Strombus gigas (Duclos, 1833)
  • Aliger gigas Duclos, 1833 · acepta, representacion alternativo

Calco of Lobatus gigas ta un especie di molusco gastropodo di e famia Strombidae.[1] E nòmber sientífiko di e especie a wòrdu publiká bálido pa promé biaha na 1791 pa Gmelin.

E Lobatus gigas (Linnaeus, 1758), anteriormente Strombus gigas (Linnaeus, 1758), tambe konosí komo e reina koncha, karakol, òf reina koncha, ta un espesie di karakol di laman hopi grandi ku por kome, un molusko gastropodo marino den e famia Strombidae, e berdadero karakol di laman.

L. gigas tin un berdadero kaska i ta un di e moluskonan mas grandi na Nort Amérika, Sentro Amérika i Karibe.

Etimologia

[editá | editá fuente]

Na Curacao/Bonaire ta referi na e especie como Karko. Na Hulandes e ta conoci bou di e nomber Roze vleugelhoorn (conchi cu ala ros) y na Ingles Queen Conch (konki di reina, kaska di reina, òf konki di korona gigante).

Descripcion

[editá | editá fuente]

L. gigas ta un karakol di laman ku ta pertenesé na e klase Gastropoda; òrdu Littorinimorpha; famia Strombidae.[7] E kaska por midi te ku 300 mm di largura, ku un buèlta di kurpa hopi desaroyá, riba kende su skouder prosesonan spinoso ta wòrdu opservá i e presensia di un lip eksterno grandi ekstendé den forma di un ala, ku koló impreshonante, di ros, geel, pa oraño fuerte den e área apertural.[8] E hembra ta pone di 180.000 pa 460.000 webu. Tin bia un bestia chikitu ta biba bou di e mantel pa protekshon i solamente masha de bes en kuando ta haña un pèrla paden di e mantel di e bestia.

Distribucion

[editá | editá fuente]

E konki ku ala ros ta un herbívoro ku por krese te ku 350 mm largu i ta biba den awa poko hundu i kayente riba tera di santu i kama di yerba di laman (sublitoral). E espesie aki ta birando mas i mas skars na e kosta sùit di Merka, Karibe i e kosta nort di Sur Amérika.

Mapa di distribucion
Sero di calco na Boneiro, di cua e carni a wordo consumi (1930).
Piscado na Lac, Boneiro ta saca e carni for di e casca.
Salada di calco

Hende indigena di region Caribe tabata uza e puntanan di e casca pa traha cuchu, hacha y otro hermentnan di tur dia. Den Caribe Hulandes, e carni di e espesie aki tabata wòrdu konsumí ampliamente, entre otro, como sustituto pa carni karu.

E carni di calco, conoci na Santo Domingo como lambí; na Venezuela como guarura, y na Puerto Rico como carrucho, ta wordo comi crudo of herebe, y su casca ta wordo bendi na turista. Esaki a conduci na piscamento excesivo cu ta menasa e sobrevivencia di e especie aki. Calco tambe ta parti di e cushina di islanan ABC, entro otro ta traha stoba di calco pa come cu funchi of aros.

E especie no ta menasa cu extincion ainda, pero e ta poni riba e lista di Appendix II di Tratado di CITES, un lista di especie cu por core peliger di extincion si no vigila di aserca e comercio di e especie aki.

E konki reina ta sostené un parti significante di e pesca den Caribe. Desafortunadamente, e especie a bira asina raro cu awor e ta lista riba Apèndiks II (espesie ku no nesesariamente ta menasá ku extincion pero por bira asina a ménos cu comercio ta wordo controla estriktamente) di e Konvenshon riba Komersio Internashonal di Spesianan den Peliger di Ekstinshon di Fauna i Flora Salbahe (CITES). E karakol aki ta wòrdu konsumí pa su carni i tambe pa e bunitesa di su casca (bendí komo un recuerdo).[10][9] E recuperacion di e organismo aki tabata slow. Un prohibicion permanente a wordo decreta (Diario Oficial di e Federacion di 26 di yüli 1988).[11]

Mira tambe

[editá | editá fuente]

zie es.wiki

Kategoria:Animalnan


Insekto (Insecta) ta un klase di bestia invertebrá di seis pia ku ta pertenesé na e artrópodonan (Arthropoda). Ku mas ku un mion espesie deskribí, insektonan ta e klase di mas grandi den e reino animal. Ta kalkulá ku hopi miónes di espesie no a wòrdu deskribí i nombrá ainda. Insektonan ta presentá den práktikamente tur habitat riba Tera, partikularmente riba tera i den awa dushi. Den laman, un otro grupo di artrópodo, e krustaseonan, ta predominá.

nl.wiki: Tur insekto tin un kurpa di tres parti (kabes, tórax i barika) rondoná pa un eksoskelet duru i kitinoso. E eksoskelet aki ta wòrdu kita i remplasá vários biaha durante kresementu a traves di molting. E tórax ta sostené tres par di pia fleksibel, i hopi espesie tambe tin ala pa bula. E barika ta kontené e órganonan digestivo, ekskretorio i reproduktivo di e insekto, i tambe un gran parti di e sistema respiratorio, ku ta konsistí di trákea.

Hopi insekto ta pasa den kambionan drástiko den forma di kurpa i fisiologia durante nan desaroyo. E asina yamá metamorfosis kompleto aki ta karakterisá pa un etapa di pupa, den kua e larva ta transformá den un insekto adulto (imago). Otro insektonan tin un metamorfosis mas gradual i inkompleto i ta desaroyá a traves di un seri di etapa di ninfa. E taksonomia di insektonan ta basá pa gran parti riba e progreso di metamorfosis.

Algun insekto ta hunga un ròl direkto den bida di hende, por ehèmpel, dor di transmití malesanan, kome kultivo, pero tambe dor di polinisá kultivo di kuminda i produsí miel òf seda. Den hopi kultura, insektonan ta un fuente importante di kuminda.[2] Aktividatnan humano a daña severamente e biodiversidat di insekto den vários parti di mundu.[3]

Nòmber E nòmber insekto ta derivá for di e palabra latin insectum i ta referí na e karakterístika prinsipal di e grupo, esta e kurpa di tres parti. E verbo latino insecare, ku e partisipio pasivo insectum, ta nifiká “kòrta.” Un nòmber hulandes antikuá pues ta “kerfdieren” (karnivoronan). E éntomon griego (ἔντομον) tambe ta referí na e karakterístika aki, for di e verbo ἐντέμνω, “kòrta.” E siensia ku ta studia insektonan ta entomologia. --

Balor di insectonan den nos naturalesa

[editá | editá fuente]

Insectonan ta forma un parti esencial di nos ecosistema.

  • Insectonan ta hunga un rol importante den tera y tambe dentro di matanan.
  • Insectonan ta mantene matanan saludable por medio di tuma materia descomponi di e mata y pone esaki den tera, cual ta yuda mantene e terasaludable.
  • Insectonan tambe ta trece oxidacion na matanan por medio di crea buraconan chikito den e tera. Tin insecto tambe ta defende algun mata directamente.
  • Cierto insectonan tin un relacion specifico cu cierto mata, actuando como insectonan "specialista". Ehempel; e mata di lechi (of katoenbom), ta un mata cu ta hospeda e especie di barbulet Monarca. Esaki ta un barbulet cu ta migra pa Aruba den cierto temporada y ta tuma huesped den matanan di lechi. E barbuletnan aki ta usa e lechi di e mata pa pone su webonan. E webonan aki ta transforma den e bichinan preto cu geel cu sa mira den e matanan aki.
  • Insectonan tambe ta un fuente alimentario principal di cierto parha y reptielnan riba nos isla.[1]

Conenchi di rabo di catuna
Clasificacion taxonomico
Troncon:
Clase:
Especie
Caribiana/Sandbox/Fauna

Conenchi di rabo di catuna (Sylvilagus floridanus nigronuchalis, conoci localmente como coneu ta un especie endemico di conenchi na Aruba.

Aruba ta un isla chikito den Caribe cu ecosistemanan cu ta keda cambia y RIU a dicidi di contribui n’e proteccion, preservacion y restauracion di un especie endemico manera e conenchi “cottontail”. E cadena hotelero ta agrega e proyecto di conservacion di biodiversidad aki na su proyecto di sosten na comunidad, avansando di e manera aki e obhetivonan di su strategia di sostenibilidad “Proudly Committed”.[1]

Aruba su conenchi nativo, e subspecies Aruban Cotton Tail, ta den posibel peliger di extincion y den un esfuerso pa salba e especie endemico aki, Aruba Conservation Foundation(ACF) a lansa un proyecto pa proteha y colecta mas informacion tocante e especie aki. Natasha Silva, Chief Conservation Officer na ACF, a splica den un entrevista cu Bon DiaAruba con nan a yega na e proyecto, kico ta e meta y loke nan kier logra cu e proyecto aki. Silva a splica cu Aruba tin su propio conenchi cual ta un subspecies, un especie cu ta bin di e Eastern Cotton Tail.[1] E especie Eastern Cotton Tail ta biba for di e sur di Canada te cu Venezuela y Colombia. E subspecies aki ta biba na dos isla so, Aruba y Corsou, y na Aruba e ta conoci como e Aruban Cotton Tail. Su nomber cientifico mes ta nifica coneu di mondi. E subspecies di Aruba y Corsou tin un parti preto riba nan nek, loke ta diferente na e especie di otro paisnan, locual ta hacie echt nativo di Aruba. Silva a sigui splica cu antes tabatin hopi y por a topa nan riba caminda frecuentemente, pero aworaki no tin hopi y tin biaha por wak un pa aña den Arikok, cu ta un area protegi. El a indica cu sa tin otro luga riba e isla cu tambe tin nan, pero si a nota cu tin hopi menos cu antes. Esaki ta algo cu ta pone e fundacion preocupa y pa tin bista riba e biodiversidad nativo pa haya si nan ta na peliger di extincion. “Pa e coneu nos no sa con hopi tin ainda y esey tabata e eigenlijk e prome pregunta cu a pone cu nos mester sa mas di e coneu, si nan ta okay si of no. Nos ta kere nan ta na peliger di extincion pasobra nos ta wak menos y nos ta wak cu tur e menasanan a bira mas, e ta mas duro pa nan sobrevivi na Aruba,” el a bisa. El a splica cu un aña pasa ACF a traha riba su Conservation Framework den cual a identifica kico ta e prioridadnan pa e siguiente dies aña. Dentro di e framework a bisa cu e prioridad mester ta riba e especienan nativo, flora y fauna. E fundacion a identifica cual eseynan ta y coneu tabata tambe riba e lista. E proyecto aki ta den colaboracion cu e cadena hotelero Riu International, cu a acerca ACF mas cu un aña pasa pa haci un proyecto multianual cu fundacion. Silva a indica cu di banda di ACF nunca a traha cu un cadena di hotel of cu un hotel local y pues prome cu a bay di acuerdo pa realisa e colaboracion aki, nan a sinta cu nan na mesa hopi biaha y tambe a haci investigacion pa wak ki tipo di cadena hotelero nan ta, si nan ta hopi serio den e aspecto di sostenibilidad, si nan ta desaroyando y birando mas sotenibel, y kico ta nan aspiracion y ambicionnan bayendo na futuro pa e parti di sostenibilidad y tambe e parti di medio ambiente y naturalesa. A base di criteria cu ACF mes a pone na mesa, a bay di acuerdo pa concretisa e colaboracion aki. Un di e criterianan ta cu e partner mester ta serio den e parti di sostenibilidad, y otro ta cu e fundacion no kier ser envolvi den ningun tipo di “green washing”. Despues di e dialogo y combersacionnan ambos a bay di acuerdo pa realisa e colaboracion aki y ACF a ricibi un fondo pa tres aña, pero ta un proyecto cu eventualmente ACF lo continua pa decadas. Pa loke ta trata kico e proyecto y e fondo aki ta encera, Silva a splica cu den e fondo aki ACF por contrata un ranger cu ta dedica na e proyecto aki, cual ta algo significante. Cu e fondonan aki tambe ACF ta bay wak con e populacion ta, pa motibo cu ta wak hopi tiki. Tambe ta bay tin un aspecto di educacion, teniendo na cuenta cu tin hopi hende na Aruba cu no sa cu nan t’ey, cual el a señala ta un fout di ACF pasobra no a duna suficiente educacion. E otro parti ta pa haya data pasobra tin falta di data. E fundacion no tin conocemento di con grandi e populacion ta, unda nan ta biba, kico ta e habitat cu nan mester y kico ta e menasanan. Silva a splica cu nan tin un idea di kico ta e menasanan pasobra ta wak nan na otro pais, pero el a remarca cu e ser humano, specialmente trafico manera UTV y ATV, ta un problema, tin hopi coneu cu ta ser haya placha riba caminda. “Cu esey nos ta bisa nos mester haci un proyecto unda nos ta bay gara tur e data esencial tocante e populacion, tocante e habitat y cu esey nos por traha un plan pa restaura e habitat cu nan ta --- Conew (cottontail rabbit, Sylvilagus floridanus nigronuchalis) The Eastern Cottontail rabbit (Syl- vilagus floridanus) was probably brought over to the island by Indian settlers thousands of years ago as a source of food. This rabbit, locally known as Conew, has spread all over the island and has become part of our ecosystem. The very adaptable Conew can live in a wide variety of habitats, includ- ing Aruba’s xeric scrublands, where it typically grazes on weeds and grasses.

The Aruban Conew has a brownish grey color and a distinctive white belly. This white fur extends to the bottom of the tail which becomes visible as the rabbit runs. These rabbits can grow up to approximately 40 centimeters in length over their short lifespan of 3 years. Cottontail rabbits reach reproductive maturity when they are just 2 to 3 months old. A female rabbit, called a doe, finds a suitable nest spot under a shrub or rocks and lines it with fur. She can have an average of 3 to 4 litters per year averaging 5 young each. The doe only visits her young once or twice a day to nurse her babies for a period of 2 to 3 weeks. The young reach independence at 4 to 5 weeks.

The Aruban Conew is an endangered species and protected by Aruban law. The Conew is thought to have drastically declined due to an increase in human activities, habitat fragmentation and predation by the invasive Boa constrictor as well as feral cats and dogs. However, recently there seem to be more rabbit sightings in rural and wilderness areas and also in the National Park. This could be linked to a recent decline of the invasive Boa population after the long period of drought. As the Conew can reproduce very quickly, a short break in predation pressure can lead to a fast increase of rabbits. Sadly, the Boas are back on the rise again with the truly wet rainy seasons we have recently experienced. This could cause a new decline in the Conew population that was just starting to recover.[2]


 E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Caribiana/Sandbox
Clasificacion taxonomico
Animalia
Especie
Caribiana/Sandbox/Fauna

E hòmber di guera portugues (Physalia physalis) ta un medusa estatal ku ta wòrdu hañá den laman mas kayente. E no ta un berdadero medusa, pero un kolonia kompleho di sientos di pólip di kuater tipo.[1]


 E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Caribiana/Sandbox
Clasificacion taxonomico
Animalia
Troncon:
Arthropoda
Clase:
Arachnida
Orden:
Pseudoscorpionida
Chthoniidae
Pseudochthonius
Especie
Pseudochthonius arubensis
Wagenaar Hummelinck, 1948

Pseudochthonius arubensis ta un especie di pseudoscorpion cu ta pertenece na e famia di Chthoniidae.[1] E ta endemico na Aruba y a wòrdu hañá den e cueba di Guadirikiri. El a wordo describi pa prome biaha na 1948 pa e cientifico hulandes Pieter Wagenaar Hummelinck. No tin subespesie menciona den "Catalogue of List".[1]

Etimologia

[editá | editá fuente]

E nomber di e especie, compone pa Aruba y e sufiho na latin -ensis, cu ta nifica “ken ta biba den, ken ta biba”, a wordo duna na dje pa motivo di e luga di su descubrimento, esta Aruba.

Descripcion

[editá | editá fuente]

E curpa, inkluyendo chelicerae, ta casi 1.25 mm largu. P. arubensis tin un koló geel pa geel-maron. E kueru ta mustra un patronchi di tegel chikitu (teselashon) riba e pedipalpnan, karapas i barika. Riba e femur di e pianan patras i chelicera, e kueru tin un struktura algu manera un skal. E kabeinan ta fini i skèrpi.[2]

een soort spinachtige die in 1948 door Wagenaar-Hummelinck werd beschreven. Pseudochthonius arubensis is opgenomen in het geslacht Pseudochthonius en de familie van kaakklauwkruipers . [ 2 ] [ 3 ] Er zijn geen ondersoorten vermeld in de Catalogus van het Leven . [ 2 ]

Category:Fauna na Aruba Pseudochthonius arubensis[1] ta un espesie di arachnid ku a wòrdu deskribí pa Wagenaar-Hummelinck na 1948. Pseudochthonius arubensis ta pertenesé na e género Pseudochthonius i e famia di lastradónan ku garra di kaak.[2][3] No tin subespesie lista den e Katalogo di Bida.[2]


 E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Agaue arubaensis
Clasificacion taxonomico
Animalia
Halacaridae
Especie
Agaue arubaensis
Bartsch, 1994

Agaue arubaensis ta un especie di carpata den e famia Halacaridae.[1] E nomber cientifico di e especie a wordo publica pa prome biaha na 1994 pa Bartsch.

Category:Fauna na Aruba


DNM: Tin hende y hasta companianan ta strobando dolfijnnan den nos awa teritorial Noticla: Posted on 01/8/2021 5:33 pm AST | Updated on 01/8/2021 5:34 pm AST ORANJESTAD - Directie Natuur en Milieu (DNM) a tuma nota cu recientemente tin hendenan y hasta companianan ta strobando dolfijnnan den nos awanan teritorial. Aruba su awa tin masha hopi actividad di dolfijn y bayena durante henter aña. Mester ta alerta ora topa e especienan aki den nos awanan. E motibo pa cual nan ta cerca di nos costanan no ta pa entretene hende, pero pa algun motibo di necesidad. En bes cu hende scoge pa molestia e bestianan, DNM ta haci e peticion pa aleha di e sitio y laga nan na paz.

Den nos awa teritiorial tin 6 especie di dolfijn cu tin luga di refugio cerca di nos costa. E sortonan ta: Tursiops truncatus, Steno bredanensis, Stenella longirostris, Stenella frontalis, Stenella attenuata, y Stenella coeruleoalba

Aruba ta un "nursery" di e 6 especienan aki y e nursery belt ta 3 kilometer rond di costa. E especienan ta bini cerca ora tin necesidad di proteccion, ora ta duna luz of recupera di nan heridanan (injuries).

Nan ta bini pa sconde tambe di nan predatornan, manera tribon.

DNM kier a enfatisa y ta recorda tur hende cu tur dolfijn y bayena ta proteha pa nos leynan local. Articulo 7 inciso 3 di Natuurbeschermingsverordening ta specifica cu ta prohibi pa stroba e sortonan di bestianan protegi. E actonan aki ta castigabel pa ley(strafbaar). Den ley tin para: “Het is verboden een in het wild le¬vend dier als bedoeld in het eerste lid, te van¬gen of opzettelijk in zijn rust te ver¬sto¬ren”.

Nos ta pidi encarecidamente pa coopera cu proteccion di nos fauna protegi na Aruba, pa asina yuda cu conservacion di nos recursonan natural.

E specienan aki di dolfijn y bayenanan ta bini mas tanto pa busca refugio cerca di nos costa; ora nan ta den necesidad di proteccion, pa haya y cuida nan yiunan, como tambe pa recupera ora nan ta malo. Pues hende cu encontra e dolfijnnan no mag di stroba nan, bay cerca di nan, duna nan cuminda, saca potret of filma nan. Semper ta mihor pa observa e dolfijnnan for di un distancia respetabel cu ta sigur pa nan y abo mes. Mundialmente e norma ta cu ora ta observa e mamiferonan marino, pa no landa, no core riba, no mishi, no purba interactua cu e especienan aki. Keda na un distancia di 50 meter si ta riba lama grandi ora nan ta djis hungando y bulando den e olanan. Pero ta recomenda pa keda 100 meter leu ora cu nan ta cerca nos costa pasobra nan ta bini pa haya yiu y recupera (birth and recovery). Mayoría biaha nan ta den un grupo mas grandi pa yuda cu proteccion.

DNM y Kustwacht ta traha di cerca cu Aruba Mammal Foundation cu ta e NGO encarga pa proteccion y investigacion di e especienan mamifero manera esunnan menciona den e relato aki. Sra. Angiolina Henriquez di Aruba Marine Mammal Foundation a manda nos hopi informacion y comparti articulonan scientifico y potretnan pa uza den investigacion. Tambe e la duna DNM tambe e siguiente mensahe pa comparti cu pueblo;


Tuna Hala Hel (Thunus albacares), ingles:Yellowfin Tuna, hulandes: geelvintonijn, ta un di tunanan mas grandi cu ta ser gara den nos awanan. E ta pertenece den e famia di Tuna. Tuna tin diferente tipo pero por lo general ta caracterisa pa nan curpa gordo y den forma oval manera di un bala di futbol Americano.[1] Tuna Hala Hel, su caracteristica cu mas ta resalta ta su 2 finnan grandi y color geel. E por alcansa tamaño di 2 meter largo y pisa te casi 400 liber of 180 kilo. Tuna ta un grupo di pisca di importancia rond mundo pa alimentacion y ta ser uza tanto den mochi, filet pero tambe empaketa den e.o. bleki. Ademas Tuna ta popular tambe pa pesca recreativo.

Descripcion

[editá | editá fuente]

Tuna Hala Hel ta un pisca oval, gordo, den forma di un bala di futbol Americano. Su lomba ta blauw y e tin un strepi geel ta core memey di su curpa di dilanti te patras. Su aletanan of finnan ta caracteristicamente geel of hel manera nos ta pronunciele. Nan ta pisca di careda, referiendo traha pa landa distancia largo y cu hopi velocidad. P’esey nan diseño, largo manera torpedo y cu fin chikito a lo largo di lomba te na rabo. Nan rabo tambe ta fini manera luna nobo, y cual ta corta awe pa bay dilanti rapidamente.


Pega-pega (Phyllodactylus julieni) ta un especie di lagadishi cu ta pertenece na e tipo "gecko" i e famia di Phyllodactylidae. El a wordo describi pa prome biaha na 1885 dor di Edward Drinker Cope.

Distribucion y habitat

[editá | editá fuente]

Phyllodactylus julieni ta endémiko na Aruba.[1] E habitat ta konsistí di tropiko seku i subtropiko scrublands.

Nòmber i kategoria

[editá | editá fuente]

Den Papiamento e lamargo ta wòrdu yamá pegapega. E nòmber sientífiko di e sorto aki a keda proponé pa promé biaha pa Edward Drinker Cope na 1885. E nomber julieni ta un tributo na e geologo Mericano Alexis Anastay Julien (1840-1919).[1] E especie ta mustra un parecido ku e especie relashoná Phyllodactylus martini, cu presencia na Corsou, [[Boneiru|Boneiro] i otro lugánan den Caribe.[2]

Status di protekshon

[editá | editá fuente]

E organisashon internashonal pa protekshon di naturalesa IUCN a asigná e status di protekshon 'segur' (Least Concern of LC).[3]

[editá | editá fuente]

Category:Fauna na Aruba

The turnip-tailed gecko is known locally as the Pega-Pega, meaning sticky-sticky, due to the way it sticks to walls using the suction in its little fingers. They are found inside houses,and are mostly a nocturnal animal.[1] According to Etnia Nativa, the local Pega Pega is immediately recognizable by its large size, with a body length of up to 12 cm, and its large, swollen tail, approximately the same length or slightly shorter than its body; females are larger and more robust than males. It has short, robust legs with flattened toes and extensive basal webbing. The undersides of its toes are covered in lamellae, which are used as friction pads to cling to smooth vertical surfaces. Some can even walk around completely upside down. Its toes are covered with ridges, which are peppered with millions of microscopic bristle-like structures called setae that attach and detach when the animal wills them to, and they never get gunked up. They are variable in coloration, from a mottled dark gray to orange-brown, and are capable of hanging color depending on their mood and surroundings. Mottled and banded markings aid in camouflage against tree bark. They are harmless and fragile; you can hold one in your hands as long as you are VERY gentle. Never put pressure on its tail because it will surely drop as a measure to try to distract the predator, and they are different from other lizards because they’re long-lived, talkative, lack eyelids, and their small scales are situated next to each other like cobblestones rather than overlapping as is the case in most other lizards. Turnip-tailed Geckos are insectivorous and feed on cockroaches, grasshoppers, beetles, flies, mosquitoes, and spiders, which makes them the best pest control to have at home! They spend their days concealed in dark tree grooves and cavities, in narrow crevices in the walls, or behind paintings, which provide the perfect shelter for them. Pega pega is a gecko endemic to our island, but in time, some 4–5 intrusive gecko species have been observed, some of which do not cease to amaze us with the racket they make, especially during the hours of the night. The Pega-pega (Phyllodactylus Julieni) is also a protected species in Aruba, by law. It is illegal to kill them!


Blue Kododo These are one of the most striking lizards in Aruba, recognizable by the male’s bright blue color. The Aruban whiptail lizard, Cnemidophorus arubensis, is a species endemic to Aruba, meaning you can only find it here on our One Happy Island! They are also recognized as the most common and populous lizard on the island. While the male is blue with white dots, the female is brown with blue dots.[2] These charming lizards eat mostly plants, such as flowers, nectar, leaves and fruits, and occasionally enjoy some insects. They are selective in which plants they eat, because of the toxins present in many available plants species. The Kododo help take care of Aruba’s vegetation by playing a significant role in the dispersal of seeds for certain plants: when they eat fruit, they excrete the seeds in diverse locations, contributing to the reproduction cycle of our local plants.


Cocolishi di calacuna (Cerion uva), tambe conoci como "cocolishi di carne" y "slak di calacuna", ta un soldachi di tera di e famia di Cerionidae? kokolishi karné na Boneiro


NOTES

  • Awemainta, 12 september 2020|titel=Slak invasivo na Aruba

Segun Hovestadt (2017), Aruba tin 18 sorto di cuanan nan habitat preferi t’e areanan rico na calichi. Di nan t’e slak di Calacuna, Cerion uva, ta hopi mira y maske endemico n’e islanan ABC, pa Aruba e ta un re-introduccion di e ultimo 800 añanan. Di e otronan e Brachypodella arubana, Neosubilina scopulorum y Hojeda vanattai, mas e Cistulops raveni arubana y Microceramus bonairensis arubanus ta haya na Aruba so. Aruba ta comparti Gastrocopta barbadensis hojeda cu Curaçao, Boneiro y Paraguay, Venezuela. Di e famia di Tudora Aruba tin dos rasa Tudora fossor arubana y canashitensis. E slak mas grandi indigena ta Drymaeus elongates.

  • Awemainta, 19 september 2020|titel=Slak di carne, Cerion uva, pero no arubanum

DLVV kier a comparti un storia tocante e Cocolishi di carne, Cerion uva. Segun Hovestadt A. & S. Van Leeuwen, 2017 e prome malacologista, un experto di slak, kende a haci trabou di campo extenso riba e islanan ABC tabata H. B. Baker na 1922. Tabatin otro biologonan prome, kendenan a publica tocante slaknan di e islanan, pero nan mes no a colecta e muestranan. Baker despues di un extenso estudio di campo di e slaknan di tera di e islanan a reparti e C. uva den 4 subspecies y di tres di nan ela subdividi mas ainda. Aserca el a nota cu e fauna mollusca di Aruba por lo general ta asocia mas cerca cu esun di Curaçao parti pabou, pero cu e C. uva arubanum ta mas similar cu C. uva uva di Curaçao parti pariba. El a comenta tambe riba e distribucion peculiar restringi di C. uva den e fauna reciente di Aruba na un region small na e costa pabou central, aunke e tin un presencia tur caminda riba e isla como fosiel of casi fosilisa. Despues di Baker diferente malacologistanan a revisa su hayasconan. Gould na 1969 y 1984 a demostra cu e Cerion fosilisa di Aruba ta morphologicamente distincto y ta agrupa cu muestranan di Curaçao parti pabou y Boneiro, mientras muestranan moderno di Aruba ta agrupa cu esnan di Curaçao parti pariba. Similar Gould 1971 ta mustra cu Cerion ta ausente den e restonan archeologico di cushina di Canashito cu por indica un cambio di dieta of cu Cerion no tabata presente e tempo ey. Na Curaçao hendenan a haya Cerionnan den restonan di cushina archeologico cu indicacion cu hende a kibranan pa come. Ta na 2014 Harasewych a clarifica e taxonomia di e Cerionidae di e islanan por medio di un estudio genetico. Enberdad a resulta cu cierto populacion di Cerion riba e islanan tabata asina unico cu e tabata justifica nan classificacion como subspecies. Asina bo por haya C. uva uva, esun prome describi, banda di C. uva diablensis y C. uva knipensis na Curaçao. Boneiro tambe tin su propio subspecies, e C. uva bonairensis. Sinembargo e sorpresa mas grandi di e estudio tabata cu e Cerion di Aruba ta hopi cerca di Cerion uva uva. Sorprendente, pasobra como fossiel di e tempo Quarternario e ta bon presente. Un conclusion consecuente di e estudio ta cu e Cerion cu awendia hende ta haya na Aruba no ta descendiente di esun fosilisa, pero cu nan lo a bin di e becindario di Scharloo, Curaçao por medio di hende di e West Indische Compagnie den siglo 17 of prome di indiannan Caquetio. Consecuencia di e hayasco aki, segun Harasewych 2014, ta cu Cerion presente na Aruba durante e periodo Quaternario a muri prome cu yegada di hende, Harasewych, 2014. Si esaki resulta berdad, por resulta cu e Cerrion fosilisa por haya reconocimento como un subspecies. Lamentablemente e nomber C. uva arubanum no lo ta disponibel mas debi cu e nomber tabata usa caba pa un muestra cu a resulta di ta un introduccion. Mas dificil Haresewych 2014 a haya pa visualisa un evento cu por a resulta den extincion di Cerion na Aruba, pero no na Curaçao of Boneiro y laga otro slaknan terestre endemico di Aruba na bida. Un posibel splicacion segun Harasewych 2014 por ta relaciona cu e puntanan mas halto di Curaçao y Boneiro ta mas halto cu 210 m, mientras di Aruba no ta.

den siglo 17 of prome di indiannan Caquetio. Aangenomen dat de aantroffen fossielen van de eigen arubaanse subsoort is in de kwartaire periode uitgeroeid

  • Den mondi tin hopi di un tipo di kokolishi ku no tin nada di aber ku laman. Nan tin diferente

nòmber riba e islanan ABC. Esun mas komun ta konosí serka bonerianonan komo kokolishi karné, na Kòrsou kokolishi kalakuna. Kokolishi karné pasobra nan kaska parse e formashon di lana serka karné. Banda di kokolishi karné tin tambe un otro sorto ku nan sa yama kokolishi kabritu. E tin un punta na su final.[3] Muchanan di ántes tabata traha kuránan chikitu di piedra, masoménos un meter kuadrá, i tabata pone e kokolishinan aki aden. Tabata nan karné i kabritunan. Den e tempu ei tabatin tambe ‘ladron di kabritu’. E muchanan tabata hòrta kabritu di otro. Tempu a kambia i despues di tempu aparatonan manera Nintendo, táblet i otronan a subi merkado i e weganan primitivo aki a disparsé. Tempu ku a bai pa semper.



Hobo hobo (triops longicaudatus)[1] ta un especie di crustaceo di e famia di Triopsidae. E especie a ser describi pa prome biaha na 1846 pa John Lawrence LeConte. especie di cangrue minusculo

Triops longicaudatus [1] [2] ta un krustacea ku a ser deskribí pa promé biaha pa John Lawrence LeConte na 1846. Triops longicaudatus ta un miembro di e género Triops i e famia Triopsidae. [ 3 ] [ 4 ] No tin sub-species menshoná den e Catalogo di Bida . [ 3 ]

Distribucion y habitat

[editá | editá fuente]

Su teritorio ta surdi for di e parti sur-oest di Canada, rond di latitud 50 grado N, i ta bai pa parti sur di e region di Centro i Sur Amerika. E cancer tambe ta aparece den otro parti di mundo, manera Hapon, e islanan Galapagos y West India. Na Merka e ta presentá prinsipalmente den áreanan di desierto i stepa i, ku eksepshon di Alaska, ta presentá den tur estado inkluyendo Hawaii.

  • distribuí na Nort i Sur Amérika.
  • islanan ABC

E ta biba den curpa di awa dushi chikito no hundo manera plas di awa, rooi, dam y lagonan temporal cu ta seca den temporada di secura òf di calor, caminda nan ta pone nan yiunan ku ta keda intacto te ora e awaceronan bin bèk i nan ta kria.[1]. Triops leeft in kleine, rustige, ondiepe zoetwaterpoelen met schoon, niet-koud water. Hij zwemt vrij, maar kruipt en graaft vaak langs de bodem.

Descripcion

[editá | editá fuente]

E especie tin un curpa chikitu, midiendo rond di 4.5 pa 5 cm for di cabes te cu lomba y ta yega na madurez den 2 pa 3 siman. Den naturalesa e ta biba mas o menos 6 pa 12 siman y ora captura e ta biba 10 pa 13 siman. kleine en minuscule waterlichamen Nan tin un bida kòrtiku, di mas o ménos 20 pa 90 dia i ta krese hopi lihé ku un largura di 25 pa 75 mm. E kresementu aki ta dependé di e kantidat di lus i kuminda ku nan ta haña. Despues di nan nasementu, nan ta dobla nan tamaño diariamente. E tin un shell manera un escudo protector, compuesto di wowo fiho y di 35 pa 71 pareha di filamento cu e ta usa pa landa y respira. E krustaceo aki tin mandibula i mandíbula. Triops heeft drie ogen, die in een driehoek op de bovenkant van het hoofd zijn gerangschikt en gaven het geslacht zijn naam ("de drieogige").

No tin sub-species menshoná den e Catalogo di Bida . [ 3 ]

Triops longicaudatus ta prefera di keda na fondo di awa, kaminda e ta move su kurpa abou. Aki e ta kai i ta buska kuminda constantemente ku su pia i e parti dilanti fortifiká di su spinal. E kraba ta un omnivoro ku kasi no ta satura ku por konsumi te ku 40% di su propio peso di kuminda kada dia. Ademas di tur e presanan animal ku e por dominá, manera larva di mosquito i kachó pa piskánan di rana, e ta kome tambe kuminda vegetal i kuminda, i e no ta stòp na miembro di su mes especie ku ta fresku aburí òf aktualmente rumiando.

In our story this week we will talk about a bizarre looking prehistoric creature which emerges of very tiny eggs and starts to swim around in these seasonal pounds of our desert island, egg which can stay dormant for many decades awaiting the downpour. These tiny creatures of approximately 4.5 to 5 cm from head to tail will reach matureness in 2 to 3 weeks and will live about 6 to 12 weeks in the wild and 10 to 13 weeks in captivity. Locals know these tiny creatures under the name Hobo hobo or Hobi in Papiamento. However many people confuses these with tadpoles, but these animals do not have nothing to do with frogs or any other amphibians present on the island but are prehistoric fresh water crustaceous or shrimps known as Triops or popularly as tadpole shrimp in English. Most Triops are hermaphrodites, meaning they can fertilize their own eggs. The one we find on Aruba is called Triops longicaudatus by scientists. It looks much like a miniature horseshoe crab, whit an elongated, segmented body, a flattened shield-like olive or brownish colored carapace which covers most part of its body, whit two long filaments on the end tail and whiskers like filaments on its face. Despite their potential contribution in mosquito control, limited evidence for their effectiveness in mosquito larval control is available. However, Triops are considered a pest in some countries. It`s believed that egg could be carried by water fowl, in the mud that stick to their feet when feeding in pound and seasonal lake[1]

  1. https://www.cspnv.com/pdf/aruba-today-20240520.pdf Aruba’s living fossil Triops longicaudatus: “Hobo hobo”], Aruba oday (20 di mei 2024)