Revolushon haitiano

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Revolushon haitiano
Parti diAtlantic Revolutions, French Revolutionary Wars, Latin American Wars of Independence Editá
PaisRepublique Haiti Editá
Lokalisá naRepublique Haiti Editá
Siguí pa1804 Haiti Massacre Editá
Fecha1 yanüari 1804 Editá
Fecha inisial14 ougùstùs 1791 Editá
Fecha final1 yanüari 1804 Editá

E Revolushon haitiano (1791—1804) tabata un rebelion di esklabo na kolonia franses di Saint-Domingue, ku den mundu moderno tabata e promé rebelion eksitoso. Tradishonalmente historiadónan ta koloká su komienso tras di e seremonia di vudu na Bois-Caiman di dia 14 di ougùstùs 1791. Despues di 13 aña di konflikto armá, ku a resultá den miles di morto i emigrashon masal di kasi henter e poblashon blanku di e kolonia, esaki a resultá den fundashon di Haiti na 1804 komo susesor di e kolonia franses di Saint-Domingue. Den mundu nobo Haiti tabata e promé nashon pretu ku tabata liber, sinembargo e konfliktonan armá a keda sin mira un paro.

E revolushon aki a tuma lugá direktamente despues di e Revolushon franses. Tensionnan, ku tabata reina pa basta tempu kaba, a sali na kla dor di e revolushon franses. E rebelion tabata eksitoso dor di e fòrsa mayó di diessinku biaha mas tantu esklabo ku kolonistanan i dor di e astusia mayó di e esklabonan kompará ku e fransesnan. Banda di esei e fransesnan tambe tabata den guera ku Gran Britania i Spaña, pues Fransia mester a bringa na tres frente di guera. E revolushon mes a konsistí di dos guera. Dia 19 di novèmber 1803 general Jean-Jacques Dessalines, lider di e ehérsito di indígenanan, huntu ku Henri Christophe a pone Fransia, representá pa Rochambeau, kapitulá durante e bataya na Vertières. Rochambeau a negosiá pa un evakuashon di e isla tuma lugá dentro di 10 dia. Inmediatamente despues ku e fransesnan a bandona Haiti Dessalines a provoká un baño di sanguer bou di e poblashon blanku i miksto ku a keda, ku eksepshon di saserdote, mediko i tekniconan. E ta debolbe Saint-Domingue su nòmber indjan Haiti (Ayiti) i dia promé di yanüari 1804 a proklamá e repúblika na Gonaïves. Ku esaki a mira lus e promé repúblika liber di hende pretu na mundu.

Mira tambe[editá | editá fuente]

Literatura[editá | editá fuente]

  • Cyril L.R. James, The Black Jacobins. Toussaint L'Ouverture and the San Domingo Revolution, 1938
  • Michel-Rolph Trouillot, An Unthinkable History: The Haitian Revolution as a Non-event, den: Silencing the Past. Power and the Production of History, 1995, p. 70-107. ISBN 0807043109
  • David P. Geggus (red.), The Impact of the Haitian Revolution in the Atlantic World, 2001. ISBN 1570034168
  • Laurent Dubois, Les Vengeurs du Nouveau Monde. Histoire de la Révolution haïtienne, 2005. ISBN 9782915596137
  • Nick Nesbitt, Universal Emancipation. The Haitian Revolution and the Radical Enlightenment, 2008. ISBN 9780813928029
  • Jeremy D. Popkin, You Are All Free! The Haitian Revolution and the Abolition of Slavery, 2010. ISBN 9780521517225
  • Philippe R. Girard, Ces esclaves qui ont vaincu Napoléon. Toussaint Louverture et la guerre d'indépendance haïtienne (1801-1804), 2013
  • Alejandro E. Gómez, Le Spectre de la révolution noire. L'impact de la révolution haïtienne dans le monde atlantique, 1790-1886, 2013
  • Carolyn Fick, Haïti, naissance d'une nation. La Révolution haïtienne vue d'en bas, 2013
  • Julius S. Scott, The Common Wind. Afro-American Currents in the Age of the Haitian Revolution, 2018. ISBN 9781788732475
  • Jeremy D. Popkin, A Concise History of the Haitian Revolution, 2021. ISBN 9781405198219

Link eksterno[editá | editá fuente]