Jump to content

Beibel

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
(Bo a yega aki pa via página Bijbel)
Beibel
E Beibel Gutenberg, e promé Beibel imprimí i e promé buki produsí usando e mashin di imprenta

Beibel ta un kolekshon di skrituranan santu di kristianismo, i e buki di mas importante di Edat Medio. E bukinan di Beibel ta dividí den dos parti prinsipal: e Tèstamènt bieu i Tèstamènt nobo.[1]

Etimologia

[editá | editá fuente]

E palabra 'Beibel' ta derivá for di e palabra griego biblia, e forma plural di biblion, ku ta nifiká 'buki', pues biblia originalmente tabata nifiká 'bukinan'. Biblia tabata wòrdu usá na griego pa sierto kolekshon di eskritura. Hopi bes nan tabata kombin'é ku otro palabranan pa indiká e naturalesa di e kolekshon, manera den ta biblia ta hagia ('e bukinan sagrado').

Den e tradishon kristian, ta biblia ta hagia mas i mas a bin ta referí na henter Beibel. Durante Edat Medio, e nifikashon di biblia a kambia: e no tabata wòrdu mirá mas komo un plural ('bukinan'), sino komo un término singular pa 'e santu Skritura'.[2]

Komposishon

[editá | editá fuente]

Beibel ta un buki grandi, pero tin debate tokante su tamaño eksakto. Segun protestantnan, Tèstamènt bieu tin 39 buki, miéntras ku katólikonan ta rekonosé 46,[3] di vários tipo: kuenta, lei, historia, poema, orashon, kantika i proverbio.[4] E bukinan adishonal den Beibel katóliko, ku no ta inkluí den e kánon hudiu òf protestant, ta wòrdu yamá e bukinan deuterokánóniko. Denter di e tradishon protestant, e bukinan aki tambe ta wòrdu yamá apókrifo ('skondí').[5] E Tèstamènt nobo ta konsistí di 27 buki.[3]

Tèstamènt bieu i nobo

[editá | editá fuente]

Tèstamènt bieu ta un kolekshon grandi di vários skirbimentu hudiu, adoptá pa kristiannan i rekonosé komo e promé parti di Beibel. Nan a agregá na e skirbimentu aki e Tèstamènt nobo skirbí na griego. Den Tèstamènt nobo, Hesukristu ta sentral.[4] Tèstamènt bieu ta kuminsá ku e buki di Génesis, ku ta deskribí kon Dios a krea mundu i hende. E bukinan di Tèstamènt bieu ta konta e historia di e pueblo hudiu, ku segun Beibel, a wòrdu skohé pa Dios pa produsí e Mesias.[1]

[editá | editá fuente]