John Brown

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
John Brown
Pais di nashonalidatEstadonan Uni di Merka Editá
Nòmber den idioma propioJohn Brown Editá
Nòmber di nasementuJohn Brown Editá
Nòmber di dilantiJohn Editá
FamBrown Editá
Nòmber di kariñoOsawatomie, Isaac Smith Editá
Name in kanaジョン・ブラウン Editá
Fecha di nasementu9 mei 1800 Editá
Lugá di nasementuTorrington Editá
Fecha di fayesimentu2 desèmber 1859 Editá
Lugá di fayesimentuCharles Town Editá
Modo di muripena kapital Editá
Kousa di mortohorkamentu Editá
Lugá di entieroNorth Elba Editá
TataOwen Brown Editá
MamaRuth Mills Editá
YuFrederick Brown, Watson Brown, Oliver Brown, Owen Brown, John Brown Junior Editá
Dominio di idiomaIngles Editá
Writing languageIngles Editá
Okupashonabolitionist, entrepreneur, tanner, postmaster, social activist Editá
Funshoncommander-in-chief Editá
ResidensiaTorrington, Hudson, North Elba, John Brown Home, Akron Editá
ReligionCongregational churches, Calvinism Editá
Last wordsBe quick. Editá
Commander of (DEPRECATED)Provisional army Editá
KonfliktoPottawatomie Massacre, Battle of Osawatomie, John Brown's raid on Harpers Ferry Editá
Ramo militarProvisional army Editá
Obra notabelProvisional Constitution Editá
Archivá naLouis Round Wilson Library, Robert W. Woodruff Library, Atlanta University Center Editá
Ideologia polítikoabolishon di sklabitut Editá

John Brown (n. 9 di mei 1800 - f. 2 di desèmber 1859) tabata un merikano, abolishonista blanku, karismátiko ku tabata kere ku sklabitut ta un piká mortal. El a haña presidente Washington hipokrit, pasobra esaki tabata buska libertat pa blanku so, no pa hende pretu. Den su lucha pa liberá katibu den estadonan sùit di Merka el a guia su trupa, inkluso dos yu hòmber di dje, di 5 katibu ihui ku 17 blanku, pa hòrta arma for di un arsenal na Harper’s Ferry, Virginia, pa e katibunan liberá por defendé nan mes na kaminda pa libertat na Canada. A kapturá John Brown ku su hòmbernan, i a sentensi’é na palu di horka.

Den Civilisadó, e promé korant na papiamentu di Kòrsou, a sali for di dia 10 di mei 1873 te ku dia 30 di mei 1874 un tradukshon di un sierto ‘P’ di e buki ku e outor franses Henri E. Marquand a skibi, titulá John Brown.

Henri E. Marquand, editor di La Gazette de Guernsey, i gran amigu di Victor Hugo, a publiká hopi artíkulo tokante John Brown den su korant franses. Marquand, kreyente e mes, tabata idolatrá John Brown i su meta.

Marquand no ta paresé den niun ensiklopedia literario, ni na Wikipedia. Niun historiadó no a indik’é riba niun pòtrèt (ainda), no tin niun biografia konosí di dje; enfin awendia Marquand no ta konsiderá outor. Ta pasobra Wim Rutgers na diferente okashon, a menshoná su nòmber komo outor tradusí den Civilisadó, mi a bai profundisá mi den John Brown.

Pregunta kardinal

Kiko ta e aporte práktiko di investigashon na tekstonan literario históriko lubidá pa nos konosementu di métodonan di investigashon moderno literario teóriko;
kon nos por usa nan i kiko por ta nan limitashonnan? Kon nos por aportá na nos konosementu di tekstonan históriko na papiamentu;
kon nos por apliká loke nos a deskubrí den nos enseñansa, pa asina renobá esaki?

Preguntanan sekundario: John Brown, ken e tabata: bida i karera

Henri E. Marquand, ken e tabata: bida i trabou

‘P’, kolaboradó di Civilisadó: ken e tabata: bida i trabou.

E teksto na papiamentu, e ta varia di esun original?

E notnan ta di ken, di Marquand òf di ‘P’?

Civilisadó, kuantu hende a les’é i ken, kiko tabata komentario riba dje:

John Brown ta e úniko teksto publiká na pida pida (komo foyeton) den Civilisadó?

Historia di Kòrsou for di 1499 ta saturá di kolonialismo ku sklabitut i resistensha kontra dje. Kòrsou di awe ta un efekto di esei. Kada ken tabata i ta biba ku esaki na su manera, manera i pensamentu úniko. Pa pensa nos tin ku ekspresá, ekspresá imágen entre otro. Pa forma un imágen nos tin ku formul’é. Pa e ensayo akí mi a analisá i interpretá ekspreshon literario di e promé novela na papiamentu John Brown den su konteksto kultural históriko i históriko literario, pa aportá na konosementu teóriko i práktiko di términonan literario manera prosesamentu literario i imagologia. Imagologia ta un spesialismo sientífiko ku ta analisá representashonnan kultural pa nan imágen di pueblo, kultura i sosiedat; e ta studia kustumber instilá i inkulká pa karakterisá sosiedat i persona a base di nashonalidat i índole di pueblo. Estilo di obra ta tekstual, kontekstual i intertekstual.

Konklushon E ensayo akí ta mustra ku Henri E. Marquand a skibi un novela di reportahe tokante un abolishonista ku tabata dispuesto pa duna su bida pa su kousa. Un kousa ku tabata masha importante djes aña despues di emansipashon di katibu na Kòrsou; asta awendia abolishon ta un kousa importante ya ku ainda tin sklabitut na mundu. Ademas mi a haña den mi búskeda otro buki di Marquand ku ta meresé atenshon debidamente pa nan kontenido literario históriko i kultural di sosiedat karibense. P’esei: lo no papia nunka basta di John Brown, ni di Henri E. Marquand.