Tormenta tropikal

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
tormenta tropikal
type of cyclone
Supkategoria dilow pressure area, vortex, cyclone, extreme weather Editá
Lugá di formashontropical cyclone basin Editá
Lista di e temaglossary of tropical cyclone terms Editá
Category for eponymous categoriesCategory:Wikipedia categories named after tropical cyclones Editá
Category for the view of the itemCategory:Views of tropical cyclones Editá
Un sirkulashon rònt mundu, pero no riba ekuator‎
Horkan Catarina su sirkulashon ta di sùit di ekuator

Un tormenta tropikal ta surgi fo'í un area di preshon bou (na ingles: A low pressure area òf tropical depression) i na hulandes ta tropische depressie. Laga bisa un depreshon tropikal ta surgi den un region nòrt òf sùit di ekuator òf ekuador, pero no riba òf pega ku ekuator, komo ei e coriolis efèkto ta suak. Teoria di un franses Gustave Gaspard Coriolis, aki ta papia un sirkulashon di nubia den forma di un spiral ront di su núkleo.

E sistema den kombinashon ku rotashon di mundu e ta forma un sirkulashon konsentrisá (di tur banda ta drai ront dje mes un punto ) di e depreshon tropikal, nòrt di ekuator ta drai bai lenks i parti sùit e ta drai bai reks. Nan a opservé ku satélit.

Zona di konvergensia[editá | editá fuente]

Un ehèmpel di konvèksá

Den e zona aki ku yama Zona di Konvergensia Inter Tropikal òf (Inter Tropical Convergence Zone ITCZ) ta un zona instabil ku un area di mas òf mes fo'i 500 te 1000 km nort òf sùit di ekuator, den e region aki ta surgi hopi depreshon tropikal pa dia. Un depreshon Tropikal tin otro karakteristiko fo'i un depreshon den otro klimanan nòrt of sùit 23.5 grado di latitut, esaki ta surgi di airu friu i kayente ku ta bini subtropikal. E depreshon tropikal mester por konveksá ( ta sirkulashon di airu kayente ku ta bai laira i airu friá ku ta bai abou ) pa e kontinuá.

Vaporashon i kondensashon[editá | editá fuente]

E fenómeno aki ta stimulá di su mes, dor di vaporashon i kondensashon di awa di laman na temperatura di 26 pa 27 grado selcius. E awa ku ta vaporá ta subi bai laira i kondensá bira nubianan, esaki ta drúpel di awa mashá chikitu ku ta kresé bira pisá i kai. Esei ta yobida òf awaseru( por kompará esaki ku ora benta awa frui riba un kos kayente ku dàmp ta sali ).

Dor dje yobida aki ta surgi mas energia ku ta oumente bientu ku ta bai riba na un haltura ku preshon di airu ta sigui baha i hala airu humedat foí den besindario, esaki tambe ta kondensá i yobida ku tempestat mas fuerte ta surgi.E sirkulashon di e sistema ta kuminsa bira mas fuerte i lanta bientu mas duru i e ta bira tormenta (tropische storm)

Airu kayente fo'i sahara[editá | editá fuente]

E animatie ta mustra airu kayente fo'i Sahara ku ta forma nubianan blanku di tempestat riba kosta di Afrika i Osean Atlantiko

Si den e sistema aki bientu sigui oumentá yaga na un velosidat di 60 km p/o i preshon òf forsa di bientu 8 (windkracht 8) e depreshon tropikal aki ta bira un tormenta tropikal hopi fuerte (kompará ku un sùitwest òf sùiduwest) ku ta bin fo'i direkshon di sùitwèst ora ku nort di ekuator bientu ta ketu, posibelmente ku den laira bientu di sùitost pasat pasa riba ekuator bin nòrt ta bira sùitwèst pasat. Ora ke yega den zona ITCZ unda hopi depreshon tropikal ta surgi por bira un Tormenta di Sùitwèst ku por hasi hopi daño riba su direkshon kontrali promé ku e por kaba na nada. Si un tormenta tropikal surgi den Osean Atlantiko na haltura di Karibe nèt riba kontinente Sùit Amerika i west di kosta di Afrika, i ora ku e kue direkshon di west yega na un velosidat 118 km pa ora, e ta un orkan. Riba laman e hala su energia fo'i vaporashon di awa di laman. Komo ku e temperatura di awa di laman ta 26 - 27 grado selsius,dor airu kayente ku ta bin fo'i Sahara den Afrika. Meteorologikonan ta anunsiá e direkshon di orkan. Den e region aki ta surgi hopi tempestat i yobida fuèrtè ku ta trese peliger pa aviashon i nabegashon kuné.

E ta kaba na nada[editá | editá fuente]

Si no tin bientu den atmosfer pa trèk e tormenta tropikal den un direkshon, e ta keda mové pokopoko di 5 á 10 km pa ora. Asina ku bientu oumentá na haltura ei di 15 á 17 km e por trèk skùins i su velosidat ta aminorá i ta kaba na nada. Asina ku un orkan subi tera e no tin vaporashon di awa mas, e ta perde su fuente di energia i e frikshon riba tera ta hopi mas grandi ku riba laman. Si e bolbe subi laman kaminda ku temperatura di awa ta 26 pa 27 gradu e ta oumentá, tumando direkshon di nort kaminda e temperatura di awa ta bou di 20 grado selsius pokopoko e bira un tormenta chikitu te ora ku e kaba na nada.

Destruktivo[editá | editá fuente]

E fenomeno aki ta destruktivo i ta un peliger pa sivilisashon humano tur kos ku ta riba su kaminda e ta destruí. Paisnan den zona nòrt òf sùit di ekuador ku kasi tur aña tin ku restorá katástrofe di orkannan ku ta desastoso pa nan ekonomia.