William Shakespeare

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.

William Shakespeare
hende
Sekso o géneromaskulino Editá
Pais di nashonalidatKingdom of England Editá
Nòmber den idioma propioWilliam Shakespeare Editá
Nòmber di dilantiWilliam Editá
FamShakespeare Editá
Nòmber di kariñoThe Bard of Avon Editá
Fecha di nasementuaprel 1564 Editá
Lugá di nasementuStratford-upon-Avon Editá
Fecha di boutismo26 aprel 1564 Editá
Fecha di fayesimentu23 aprel 1616 Editá
Lugá di fayesimentuStratford-upon-Avon Editá
Modo di murikousa natural Editá
Kousa di mortounknown value Editá
Date of burial or cremation25 aprel 1616 Editá
Lugá di entieroHoly Trinity Church Editá
TataJohn Shakespeare Editá
MamaMary Shakespeare Editá
KasáAnne Hathaway Editá
YuSusanna Hall, Hamnet Shakespeare, Judith Quiney Editá
Lenga maternoEarly Modern English Editá
Dominio di idiomaEarly Modern English Editá
Writing languageEarly Modern English, ingles Editá
Okupashonplaywright Editá
A studia naKing Edward VI School, Stratford-upon-Avon Editá
ResidensiaStratford-upon-Avon Editá
AffiliationLord Chamberlain's Men, King's Men Editá
List of worksWilliam Shakespeare bibliography Editá
Géneroplay, poesia Editá
Present in workStar Trek: The Original Series Core Game Book Editá
Studiá paShakespeare studies Editá
Depicted byChandos portrait Editá
Obranan den kolekshonMinneapolis Institute of Art, National Gallery of Art, The Nelson-Atkins Museum of Art, Stedelijk Museum Amsterdam, J. Paul Getty Museum Editá
Copyright status as a creatorcopyrights on works have expired Editá
Documentation files atSAPA Foundation, Swiss Archive of the Performing Arts Editá

William Shakespeare (naci ± 23 di april 1564 na Stratford-upon-Avon, Warwickshire; bautisa 26 di april 1564 y fayece 23 di april 1616), tawata un dramaturgo, actor y poeta Ingles.

Hopi hende ta considera Shakespeare como e autor mas grandi cu Inglatera a yega di conoce. No solamente pa su trabou literal, tambe pa e influencia grandi cu tawatin den e idioma Ingles. Ta credita Shakespeare pa a introduci casi 3000 palabra den e idioma aki.

Shakespeare a skirbi cerca di 38 tragedia, documento di historia y comedia. Tambe el a skirbi 154 sonnet y un cantidad di poema largo. Generalmente, hende ta di acuerdo cu mayoria di su piesanan cu el a contribui el a crea den periodo di 1585-1610. Dos di su obranan teatral mas conoci mundialmente ta Romeo y Julieta y Hamlet.

Hubentud[editá | editá fuente]

Aunke no ta existi documentonan referiendo na e nacemento di William Shakespeare, documentonan di misa ta indica cu a batisa un William Shakespeare na e Holy Trinity Church na Stratford-upon-Avon riba dia 26 di april 1564. A base di esaki ta estima cu e lo a nace rond di 23 di april 1564. Shakespeare tabata e di tres yiu di John Shakespeare, un comerciante di cuero (of catuna) y Mary Arden. E tabatin dos ruman muhe mayor, Joan y Judith y tres ruman homber menor; Gilbert, Richard y Edmund. Prome cu nacemento di Shakespeare, John Shakespeare a bira un comerciante exitoso y a tene posicionnan manera gobernador y hefe.

Ta existi masha poco documentonan tocante e hubentud di Shakespeare y practicamente niun tocante su educacion. Historiadonan ta kere cu Shakespeare lo a studia na King's New School na Stratford. Como yiu di un oficial publico e lo a haya lesnan gratis,pero e dudanan tocante su educacion ta hiba na preguntanan relaciona cu su trabou como autor di su obranan y hasta si el a existi di berdad.

Bida matrimonial[editá | editá fuente]

Shakespeare a casa cu Anne Hathaway na Worcester, provincia di Canterbury, riba dia 20 di november 1582. E tabatin diesocho aña,mientras cu su casa tabatin 26. Hathaway tabata na estado na momemento di e casamento y a haya yiu seis luna despues. Nan prome yiu, Susanna, a nace riba dia 26 di mei 1583. Dos aña despues,riba 2 di februari 1585 Hamnet y Judith,morochonan, a nace. Hamnet a muri pa motibonan desconoci cu su diesun aña.

'E añanan perdi'[editá | editá fuente]

Despues di e nacemento di e gemelonan ta sigui shete aña cu historiadonan ta referi como 'e añanan perdi',pa motibo cu durante e periodo aki no ta existi registronan tocante Shakespeare. Ta existi diferente teorianan tocante e motibonan pa e 'añanan perdi'. Un teoria ta sugeri cu e lo tabata scondiendo pa e caza di bestianan den e tereno di un doño local. Otro ta sugeri cu e lo tabata trahando como asistente pa maestronan na un scol na Lancashire. Otronan ta kere cu e lo a haya placa for di Henry Wriothesley, earl di Southampton, ya cu e teatronan na Londres tabata sera entre juni di 1592 te cu april di 1594 pa motibo di e plaga. Shakespeare a dedica prome dos poemanan cu el a publica;Venus and Adonis (1593) y The Rape of Lucrece (1594) na Henry Wriothesley. Tambe ta specula cu e lo a yega na Londres den e añanan di 1580 y lo a haya trabou como cuidado di cabay na algun di e miho teatronan na Londres.

Actuacion[editá | editá fuente]

Reconstruccion di e edificio orginal di The Globe

E siguiente biaha cu ta menciona Shakespeare den algun registro ta den un pamflet na Londres,skirbi pa Robert Green. Den un articulo for di e edicion di 20 di september,1592 Green ta skirbi tocante Shakespeare : "...There is an upstart Crow, beautified with our feathers, that with his Tiger's heart wrapped in a Player's hide, supposes he is as well able to bombast out a blank verse as the best of you: and being an absolute Johannes factotum, is in his own conceit the only Shake-scene in a country,". Den e articulo aki Green ta referi na Shakespeare como un actor nobato. Ta posibel cu e lo a produci algun obranan ademas di a actua y skirbi algun den e aña aki.

Na 1594 Shakespeare ta drenta Lord Chamberlain's Company of actors, e grupo mas popular cu tabata actua na e Corte. Na 1599 el a drenta un grupo di Lord Chamberlain's Men, cu lo forma un sindicato pa traha y opera un teatro nobo ;The Globe. E teatro aki a bira esun mas famoso den su tempo. Despues di e coronacion di rei James I e compania a cambia su nomber pa The King's men. Cu su parti di e entrada di e teatro nobo el a cumpra e di dos cas mas grandi na Stratford pa su famia, New Place (of New House). Actualmente ta considera e hecho aki como un señal cu e tabatin exito y su situacion financiero a mehora hopi lihe. Ya cu e distancia entre Stratford y Londres ta specula cu Shakespeare lo a pasa gran parti di su tempo ta skirbi y actua na Londres y solamente lo a bay cas un biaha pa aña durante e temporada di Lenten cu ta dura 40 dia (teatronan na Londres tabata sera pa e temporada aki). E cultura di teatro no tabata considera como algo pa hende di rango halto na Inglatera di siglo 16. Sinembargo, hopi den noblesa tabata sponser e artenan dramatico y tabatin amistad cu actornan. Na comienso di su carrera Shakespeare mes a logra atrae e atencion di Henry Wriothesley,earl di Southampton.

Shakespeare su contemporaneonan tabata reconoce su logronan, Francis Meres a describi'e den 1598 como e escritor di comedia y tragedia mas grandi di Inglatera. E grupo "Lord Chamberlain's Men" (Despues King's Men) a yega na bira e compania dramatico lider na Londres, instala den e palacio real na 1603.

Trabou como dramaturgo y poeta[editá | editá fuente]

E First Folio, prome publicacion di e coleccion completo di obranan di W.S.

Shakespeare tabata hopi productivo,cu registronan di su obranan desde 1594. Desde e tempo aki el a produci mas o menos dos pa aña te 1611.

Su prome obranan teatral tabata mas tanto comedianan y obranan historico manera Henry VI,Titus Andronicus,The Merchant of Venice,Richard II y A Midsummer Night's Dream.E tragedia Romeo and Juliet tambe el a publica den e temporada di 1594-1611. Pa e ultimo añanan di e reinado di Elizabeth I Shakespeare tabata conoci caba como un poeta y dramaturgo famoso y nan a yam'e varios biaha pa actua dilanti corte di reina. Den 1602, su exito continuo a permiti Shakespeare bay Silver Street, un mercado di nivel mas halto. E tabata bibando kinan tempo cu el a skirbi algun di su tragedianan mas conoci, entre otro Hamlet, King Lear y Macbeth.

Shakespeare a skirbi mas di trinta obra. Normalmente ta dividi esakinan den cuater categoria: historia, comedia,tragedia y romance. Despues di a skirbi e tragedia Romeo and Juliet el sigui uza e categoria aki pa e siguiente añanan, den cua el a produci e obranan pa cua e ta mas conoci actualmente. Esakinan ta: Julius Caesar, Hamlet, Othello, King Lear, Macbeth, y Antony and Cleopatra. Den su ultimo añanan el a haci mas uzo di romance cu e obranan Cymbeline, A Winter’s Tale, y The Tempest.

Solamente a publica diesocho di Shakespeare su obranan teatral separa durante su bida. Un coleccion completo no a aparace te 1623, cu e publicacion di The First Folio, algun añanan despues di su morto.

Estilo[editá | editá fuente]

William Shakespeare a skirbi su prome obranan den e manera convensional pa su epoca, cu metafornan elabora y frasenan retorico cu no semper ta cuadra cu e storia ni e personahenan. Sinembargo, Shakespeare tabata hopi inovativo, adaptando estilo tradicional pa su propositonan y creando un fluho di palabranan mas liber.

Poesia[editá | editá fuente]

Evidencia ta sugeri cu Shakespeare y otronan den su ramo di teatro tabata wak poesia como un fuente di fama mas duradero cu dramaturgia. Shakespeare a compone su sonetonan entre 1593 cu 1601 aunke el a publica nan na 1609. E edicion ey, titula The Sonnets of Shakespeare ta consisti di 154 soneto, tur skirbi den e estilo di tres cuartet y un couplet cu actualmente ta reconoci como Shakesperiano. E sometonan ta cay den dos grupo :Soneto 1-126 ta dedica na un amigo stima, un yoncuman di noblesa ; soneto 127-152 na un asina yama "Dark Lady" maligno pero fasinante.

Casi tur su sonetonan ta examina e decadensia di tempo y e inmortalisacion di beyesa y amor den poesia. Den su poemanan y obranan teatral Shakespeare a inventa milnan di palabranan, hopi biaha combinando of bruhando rais Latin,Frances y su Ingles nativo.

Ultimo añanan[editá | editá fuente]

Algun tempo despues di 1612 el a retira di e esenario y el a bay Stratford bek. Shakespeare a pasa su ultimo añanan na su cas na Stratford. Historiadonan ta di acuerdo cu el a muri riba di 23 di april 1616 cu cincuentidos aña y nan a der'e na e Holy Trinity Church na Stratford. Den e testament cu el a laga traha den januari di 1616 el a laga su propiedad na e herederonan masculino di su yiu muhe mayor, Susanna. Tambe el a nombra su casa como su 'second-best bed',esta di dos miho cama. Te dia di awe no tin siguridad di kico e gesto aki kiermen, ya cu e pareha tabata mas tanto separa durante nan 20 aña di matrimonio.

Fuente[editá | editá fuente]