Jump to content

Gautama Buda

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
 E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Gautama Buda
Parti diBudismo Editá
Pais di nashonalidatShakya Editá
Nòmber di dilantiSiddharth Editá
FamGautam Editá
Noble titleprince Editá
Fecha di nasementu1. millennium BCE Editá
Lugá di nasementuLumbini Editá
Fecha di fayesimentu1. millennium BCE Editá
Lugá di fayesimentuKushinagar Editá
Modo di murikousa natural Editá
TataŚuddhodana Editá
MamaMaya Editá
Ruman(nan)Nanda, Sundari Nanda Editá
KasáPrincess Yasodharā Editá
YuRāhula Editá
Familyfamily of Gautama Buddha Editá
Dominio di idiomaMagadhi Prakrit, Pali, sanskrit Editá
Studiante diAlara Kalama, Mah maudgalyana Editá
Honorific prefixTathāgata, lord, Bhagavan Editá
ReligionBudismo Editá
Canonization statusthaumaturge, avatar Editá
Iconographic symbolphysical characteristics of the Buddha Editá
Worshipped byBudismo Editá
Had as last mealmushroom, pork Editá
MovementoNoble Eightfold Path, nirvana, dharma Editá
Siguí paBuddhist Editá
Ta remplasáKassapa Buddha Editá
Influencia paDīpankara Buddha Editá
Evento notabelSiddhārtha's farewell to Channa and Kanthaka Editá
Ta konmemoráTathāgata, Bhagavan Editá
Present in workTripitaka, Pom Poko Editá
Time periodMahajanapada Editá
MountKanthaka Editá
Status pa derecho di autor como creadorderecho di autor pa obra a caduca Editá
Etikèt na Stack Exchangehttps://buddhism.stackexchange.com/tags/gautama-buddha Editá

Gautama Buda of Buda tabata un prins y figura religioso legendario naci den e antiguo ciudad di Lumbini, na India. E ta un figura religioso sagrado pa e budistanan y tambe pa e hindustanan. E fundado Dharma ta conoci como e prome Gran Iluminado pa budismo y e encarnacion di e dios Vishnu pa hinduismo.

Aunke ta existi hopi leyenda, ta considera cu e tabata un lider spiritual conoci como Siddhartha Gautama. El a biba den epoca di cambio cultural unda tabatin hopi atake riba e procedimento religioso tradicional na India. E religion Budista ta un di e religionnan mas grandi na mundo. E termino buda ta nifica ‘inteligente’ of ‘iluminado’ ta pa nombra tur e humanonan cu a haya e nirvana.

Nacimento

[editá | editá fuente]

Su luga di nacimento tabata na Lumbini den e reino Kapilavatthu, un pueblo di Terai (actuamente Nepal) cu ta keda na e seronan di Himalaya. No tin fecha exacto di su nacemento. Segun expertonan, el a nace den aña 583 p.C. Su tata, Rey Suddhidana tabata un lider di un grupo yama Shakya. Segun un leyenda cu Reina Maya, mama di Siddhartha a soña un anochi cu el mira un olifanti cu shete cacho y cabes colo cora bahando fo’i shelo, drenta den su barica na banda drechi. Ocho sacerdote a splic'e cu su yiu ta bay ta un santo y ta bay alcansa e sabiduria perfecto. Despues el bay na su cura cu su sirvientenan. El a bay bou di un mata, colga su mes na un palo y mira shelo. Na e mesun momento aki, su yiu Siddartha a sali, naciendo for di e banda di su barica.

Ora Prins Siddartha tabata un tiki mas grandi, un homber religioso a propone cu e lo bira un militar poderoso of un docente religioso. El nace den un bida luhoso y proteha for di otro religion y di sufrimento.

Hubentud

[editá | editá fuente]

Su prome aña como prins, Siddartha a trancuri completamente fo’i hende den tur actividad spiritual, semper el a biba cu su famianan. El a ricibi e miho educacion y formacion den su tempo. Siddartha a cuminsa sinti curiosidad pa conoce e bida mundano exterior y el a pidi su tata permiso p’e satisface su deseo. Su tata Suddhidana a accedi, pero pa e proteccion di su yiu, el a manda un orden pa despeha e cayanan pa tur vision malo p’e consenshi di su yiu.

Casamento

[editá | editá fuente]

Na e edad 16 aña el a compromete na matrimonio cu su prima Yasodhara. Ora el a bira adulto, el a casa cu su prima y cerca na e edad 30 aña, el a haya un yiu homber Rahula cu ta nifica ‘obstaculo’ y ‘cadena’. Pa hopi tempo nan a cria su yiu na e palacio.

Estatua di Buda

Abandono di hogar

[editá | editá fuente]

E descubrimento di behes, enfermedad y morto tabata traumatico pa Siddhartha. El a haya sa cu e tambe ta bay sufri asina y su animo a bira tristo, el cuestiona su mes: ‘Con un hende por biba na paz y felicidad si esaki ta haci e bida desastroso’. E prins a wak un biaha un anacoreta(=retiro), un pastor medicante, el a sinti su mes hopi impresiona di nan caracter di trankilidad. El a dicidi di biba asina di un bida extremo ascetismo(=practica) bibando como pober. Siddhartha a biba como prins na e edad 29 aña. El a bandona su hogar lagando su casa y yiu atras. El a drenta e bida mundano cu cabes feita y un bisti di colo geel. Sin placa, ni bienestar, den buskeda di iluminacion.

Siddhartha a siña for di cuater diferente docente. El a siña dos les importante: prome, ascetismo extremo no ta conduci e liberacion total, sino un tiki mas y di dos, cu el a yega cierto instante cu ningun docente ta capaz di siña mas cu ne.

Un pintura di e bida du Buda

Siddhartha a dicidi di no sigui busca crecemento di sabiduria mas, sino paden den su mes. Tabatin dia cu e no tabata come y ni bebe, pasobra e tabata practicando su extremo ascetismo. E tabata suak, un par minuut despues di su morto.

El a scucha un docente siñando un mucha muhe con pa toca e cis (citer,zither) el a bis’e: ‘Si e waya ta fofo, e ora ey no ta zona bon, pero si e ta hopi ahusta, e lo kibra. E waya tin cu ta net bon p’asina e duna su musica y harmonia’. Na e momento ey Buda a compronde cu e caminda fisico di austeridad no ta e caminda perfecto pa alcansa liberacion. For di e dia ey el a encurasha hopi hende pa no tuma e paso extremo. El a yam'e ‘camindanan di medio’.

Ora Buda tabatin 80 aña el a bisa su amigonan y su prima Ananda cu e ta bay laga nan pronto. Na Kushinagara no hopi leu for di cas, el a come cuminda venenoso cu a causa un dolor inmenso y sacamento. Finalmente el a bay drumi bou di un pal’i mango y muri.