Isla

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Isla
place type
Supkategoria dilandform, landmass, geographic location Editá
Okupanteislanders Editá
Model itemBusta Rhymes Island Editá
Category for eponymous categoriesCategory:Wikipedia categories named after islands Editá
Category for the view from the itemCategory:Views from islands Editá
Category for the view of the itemCategory:Views of islands Editá
Un isla chikitu den Laman Adriátiko

Un isla ta kualke pida tera ku ta kompletamente rondoná pa awa. Un kai ta un otro nòmber pa un isla chikitu.

Tin tres tipo prinsipal di isla: isla kontinental, isla di riu, i isla volkániko. Tin tambe isla ku hende mes a traha (isla artifishal). Un grupo òf kadena di isla yama un archipielago.

Isla kontinental[editá | editá fuente]

Islanan kontinental ta pidanan di tera ku ta riba e plachi kontinental di un kontinente. Ehèmpel ta inkluí Groenlandia for di Nort Amerika, Barbados i Trinidad for di Sur Amérika, Sisilia for di Oropa, Sumatra i Java for di Asia, Papua-Nieuw-Guinea i Tasmania for di Australia.

Un tipo spesial di isla kontinental ta isla mikrokontinental, ku ta resultá ora un kontinente ta sker. E mihó ehèmpel di esaki ta Madagascar for di Afrika. E islanan di Kerguelen i algun di e Seychelles tambe ta algun ehèmpel.

Un otro tipo ta bara: un akumulashon di santu riba e plachi kontinental.

Isla di riu[editá | editá fuente]

Por haña islanan di riu den dèlta di riu i den riunan grandi. E deposishon di sedimento na sierto punto den e riu unda a fluho ta pèrdè su poder di karga, ta kousa e islanan aki. Mihó bisá, nan ta baranan di riu. Maske algun no tin bida largu anto ta desaparesé si e riu su volumen òf velosidat kambia, otronan sa ta firme i ta keda despues di hopi tempu.

Hawaii ta un isla volkániko.

Isla volkániko[editá | editá fuente]

Islanan volkániko ta resultá pa volkan. Un tipo di isla volkániko bo por haña den un arko di islanan volkániko. E islanan aki ta lanta for di volkán unda un plachia ta haña su mes ta sea forsá bou di un otro. Ehèmpel ta inkluí e Islanan Mariana, e Islanan Aleutiana, e Repúblika di Mauritius i mayoria parti di Tonga den e Oseano Pasífiko. Algun di e Antias Menor ta e uniko ehèmpelnan den e Oseano Atlántiko.

Un otro tipo di isla volkániko ta resultá ora un sker oseániko yega superfisie. Tin dos ehèmpel: Islandia, ku ta e isla volkániko mas grandi na mundu, i Jan Mayen. Tur dos den Atlántiko.

Un di tres tipo di isla volkániko ta esnan formá pa punto kayente òf "hotspot". Un punto kayente ta mas o menos stashonario kompará ku e plachi tektonika ku ta move riba e punto, dus un kadena di isla ta resultá mientras e plachi ta drif. Despues di hopi tempu, e tipo di isla aki lo gasta i "hoga", kousá pa ahustamentu isostátiko, birando un seru bou di awa. Movementu di plachi riba un punto kayente ta produsí un liña di isla orientá den direkshon di e movementu di e plachi.

Wake ta un isla volkániko ku a bira un atol.

Un ehèmpel ta e Islanan Hawaii, di Hawaii pa Kure, ku ta sigui bou di awa den direkshon nort. Un otro kadena ku un orientashon similar ta e Archipielago Tuamotu; su kurso nort ku ta mas bieu ta e Islanan di Liña. E kadena mas zùit ta e Islanan Oustral, ku su kurso den direkshon nort ku ta forma e atolnan den Tuvalu. Tristan da Cunha ta un ehèmpel di un volkan di un punto kayente den Oseano Atlántiko. Un otro punto kayente den Atlántiko ta Surtsey.

Un atol ta un isla formá di un ref koral ku a krese riba un isla volkániko gastá i hogá. E ref ta sali riba superfisie di e awa i ta forma un isla nobo. Atol normalmente ta den forma di un renchi ku un laguna sentral. Ehèmpel ta inkluí e Maldivas den Oseano Indiko i e Islanan di Liña den Pasífiko.

Link eksterno[editá | editá fuente]