Literatura ilustrada española
Literatura di Spaña | ||
---|---|---|
Edat media | ||
Renasementu | ||
Baroko | ||
Ilustrashon | ||
Romantisismo | ||
Realismo | ||
Modernismo | ||
Generashon di 98 | ||
Generashon di 27 |
Literatura ilustrada española ta literatura spaño skirbí durante Siglo di Luz.
Durante siglo 18 a surgi un mentalidad nobo (esensialmente, un kontinuashon di e Renasementu) ku a barí ku e balornan bieu di e tempo baroko i a risibi e nomber di Ilustrashon. E moveshon aki ta basá riba un spiritu krítiko, riba e predominio di rason i eksperensia, siendo filosofia i siensia e fuentenan di konosementu mas balorá. E periodo ta konosí tambe komo e Era di Ilustradson òf e Era di Rason. Den resúmen, felisidat humano tabata ser persiguí dor di kultura i progreso. Arte i literatura a kuminsá move bai un klasismo nobo (neoklasismo). Expresionnan di sentimento a wordo evita, normanan i reglanan akademiko a wordo sigui, i balansa i armonia a wordo evalua. Na fin di siglo, asina tantu rigididat a provoká un reakshon den forma di regreso na e mundu di sentimentu; e moveshon aki ta konosí komo Prerromantisismo.
Prosa[editá | editá fuente]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Francisco_de_Goya_y_Lucientes_-_Gaspar_Melchor_de_Jovellanos.jpg/200px-Francisco_de_Goya_y_Lucientes_-_Gaspar_Melchor_de_Jovellanos.jpg)
Narrativa ta kasi inexistente na Spaña durante e periodo aki. Praktikamente e ta redusi na Vida, ascendencia, nacimiento, crianza i aventuras del Doctor Don Diego de Torres Villarroel di Diego de Torres Villarroel, of e relato Historia del famoso predicador fray Gerundio de Campazas, alias Zotes di José Francisco de Isla.
Un otro forma di gran influensia den e tempu aki tabata e periodiko. Publikasionnan literario, sientifiko i di kuriosidad, entre nan Diario de los Literatos de España, El Censor i Correo de Madrid a kontribui na e difusion na Spaña di e teorianan i ideanan di e tempo, establesiendo e prinsipionan di E Ilustrashon.
Na kontraste, ensayo, òf en general género ensayista, ta e género dominante. E prosa aki ta parti edukativo i doktrinario, mustrando un deseo pa aborda e problemanan di e momentu i tendendo na e reforma di kustumbernan; e ta hasi uso di e forma epistolar. Ademas, e ta trata e genre di historiografia, loke awe nos lo yama siensia humano i, en general, siensia, ya ku no mester lubidá ku e konsepto ilustrá di literatura di siglo 18 ta abarka tantu poesia i literatura artístiko komo henter siensia. E Escuela Universalista española del siglo XVIII a defini e gran korriente, kompuesto en gran parti pa jesuitanan ilustra i expulsa, den loke ta trata e genre aki.
Poesia lírika[editá | editá fuente]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Juan_Mel%C3%A9ndez_Vald%C3%A9s_por_Francisco_de_Goya.jpg/220px-Juan_Mel%C3%A9ndez_Vald%C3%A9s_por_Francisco_de_Goya.jpg)
Na 1737, Ignacio de Luzán a kolektá e ideanan estetiko di neoklasismo den su Poetika. E estilo aki a prevalese na Spaña, imponiendo kriterio di utilidat i servisio na humanidad, hunto ku e deseo di plaser estetiko. Idealnan artístiko importá for di Fransia, "bon gusto" i moderashon a dominá, i sentimentu i pashonnan a ser reprimi. E sumishon na e reglanan tabata general, evitando espontaneidat i imaginashon, ku a ser remplasá pa zelo didáktiko.
E poesia neoklasiko tabata trata temanan históriko, di género i satiriko. E variante rokoko, mas lujoso i ornamenta, tabata domina pa temanan pastoral ku tabata exalta plaser i amor galante. E formanan típiko tabata odanan, epistulonan, elegianan i romansa.
Nòmbernan importante di poesia spaño ta Juan Meléndez Valdés, representante di Rokokó, Nicolás Fernández de Moratín i e fabulistanan Tomás de Iriarte i Félix María de Samaniego.
Literatura neoklasiko a desaroyá prinsipalmente den tres siudat: Salamanca, pa personanan ku ta vinkula na su Universidat; Sevilla, ku influensia di Su asistente (kargo similar na esun di alkalde) Pablo de Olavide; i Madrid, rònt di Fonda de San Sebastián. Di e forma aki, e eskritornan di e kurason aki ta agrupá den skolnan òf gruponan poetiko: e skol salmantino, ku tabata inkluí Cadalso, Meléndez Valdés, Jovellanos i forner; e skol di Sevilla, ku tabata inkluí e eskritornan Manuel María de Arjona, José Marchena, José María Blanco i Alberto Lista, ku pronto a evolushoná bai un Romantismo tempran (Prerromantisismo); i e grupo madrileño, formá pa Vicente García de La Huerta, Ramón de la Cruz, Iriarte, Samaniego i Fernández de Moratín.
Teatro[editá | editá fuente]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Francisco_de_Goya_-_Retrato_de_Leandro_Fern%C3%A1ndez_Morat%C3%ADn_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Francisco_de_Goya_-_Retrato_de_Leandro_Fern%C3%A1ndez_Morat%C3%ADn_-_Google_Art_Project.jpg)
Den teatro, e kultivadornan prinsipal tabata esnan di e grupo madrileño. Nan a someté nan mes na e siñansanan di preseptornan klasiko i moderno, i a krea un teatro ku a sigui interesnan polítiko i moral di e tempu.moderna Tabata tin tres tendensia:
E tendensia tradishonal. Durante e promé mitar di siglo 18, e teatro tabata den desaster. E tendensia neoklasiko. E tendensia popular. E sainetnan tabata goza di apoyo popular. Nan tabata skirbí den vers, relashoná ku e pasonan i entremeses di siglonan anterior. E autor mas importante di sainetes tabata Ramón de la Cruz. Teatro a adopta e modanan nobo for di Fransia. Den teatro neoklasiko, rason i harmonia tambe a impone nan mes komo norma. E asina yamá "regla di e tres unidatnan" a keda obedesé, ku tabata eksigí un akshon so, un etapa so i un tempu kronológiko ku ta koherente den desaroyo di akshon dramátiko. E separashon di e komiko i e trágiko a keda establesé. E moderashon imaginativo a impone, eliminando tur loke a ser konsidera exagerado of di "mal gusto". A adopta un propósito edukativo i moralizante, ku a sirbi pa divulga balornan universal di kultura i progreso.
Aunke menos rashonalista ku otro genre, e tragedia a kultiva temanan historiko, manera ta e kaso di e mas konosi, Raquel, di Vicente García de La Huerta. Pero sin duda e teatro mas representativo di e tempu tabata esun di Leandro Fernández de Moratín, kreador di loke a yega di wòrdu yamá komedia moratiniana. Frente na e género trágiko, e mas komun na e tempu ei, ku su tata Nicolás tabata praktiká, i frente na e sainete amabel di Ramón de la Cruz riba kustumbernan lokal, Leandro Fernández de Moratín a ridikulá e visio i kustumbernan di su tempu, den un intento kla pa hasi e teatro un vehíkulo di kustumbernan moralizante.
![]() |
E artikulo aki ta un komienso. Bo ta wordu invita pa klik riba editá fuente pa añadi bo konosementu na e artikulo aki. |
Referensia
|