Enseñansa na Aruba

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.

Klas di un scol pa muchanan cu tin dificultad pa siña (1964}

Enseñansa ta ocupa un funcion importante den e desaroyo di Aruba. Diariamente tin bintidos mil studiante ta atende scol na Aruba. Pa ley enseñansa ta obligatorio pa muchanan entre 4 pa 18 aña, unda minimalmente te 16 aña mester bay scol. Aruba ta conta mas cu 80 scol pa enseñansa regular y special cu ta cay bou di e ley di enseñansa y supervision di Departamento di Enseñansa. Esaki no ta e caso pa enseñansa pre-escolar como e gran parti di enseñansa pa adulto. En principio tur scol ta habri pa alumnonan di tur denominacion. E idioma di instruccion ta Hulandes y desde 2009 tin na algun scol un proyecto piloto basa riba idioma materno Papiamento como idioma di instruccion, e asina yama Scol Arubano Multilingual (SAM). Den e aña escolar 2015/2016 e scolnan aki a yega na 21.381 alumno y 1.456 docente.[1] E sistema di enseñansa na Aruba conoce diferente nivel y tipo di scol.

Structura di enseñansa na Aruba[editá | editá fuente]

Scol Preparatorio[editá | editá fuente]

Enseñansa preparatorio ta duna les na e grupo di edad 4 pa 5 aña. Enseñansa pre escolar ta habri pa e grupo di edad 0 pa 3 aña y ta sirbi tambe como crèche.

Scol Preparatorio Directiva Districto
1 Agnes Kleuterschool S.K.O.A. Noord/Tanki Leendert
2 Anglo S.K.O.A. Oranjestad
3 Ayo Kleuterschool S.K.O.A. Paradera
4 Arco Iris Kleuterschool publico Oranjestad
5 Cayena Kleuterschool S.K.O.A. Noord/Tanki Leendert
6 Colegio Conrado Coronel publico Oranjestad
7 Scol Xander Bogaerts
(antes Comm. Pieter Boerschool)
publico San Nicolas
8 Faith Revival S.O.A.Z.A. Oranjestad
9 Fontein publico San Nicolas
10 Graf von Zinzendorf School Kleuterschool S.P.C.O.A. San Nicolas
11 Imelda Kleuterschool S.K.O.A. Oranjestad
12 Jacintha Kleuterschool S.K.O.A. Oranjestad
13 J.N. Andrews S.V.E.O.A. Oranjestad
14 Mon Plaisir Kleuterschool S.P.C.O.A. Oranjestad
15 Peutergroep Prikichi S.O.C. Noord
16 Rayo di Solo S.K.O.A. San Nicolas
17 Scol Prep. Aurora S.K.O.A. Noord/Tanki Leendert
18 Scol Prep. Cacique Aterima S.K.O.A. Santa Cruz
19 Scol Prep. Kukwisa S.K.O.A. Savaneta
20 Scol Prep. Nos Paraiso S.K.O.A. Paradera
21 Scol Prep. Prome Paso S.K.O.A. Savaneta
22 Scol Prep. Tarcisius S.K.O.A. San Nicolas
23 Scol Prep. Washington publico Noord/Tanki Leendert
24 Sint Jan S.K.O.A. Santa Cruz
25 Trupial S.K.O.A. Santa Cruz

Scol Basico[editá | editá fuente]

Scol Reina Beatrix na 2018

Enseñansa basico ta toca e grupo di edad 6 pa 11 aña. Fuera di enseñansa basico regular, Aruba conoce tambe enseñansa special, reparti den enseñansa pa muchanan cu tin dificultad pa siña (MLK); enseñansa pa muchanan cu tin hopi dificultad pa siña (ZMLK); enseñansa pa muchanan sordo y mudo.

Scol Basico Directiva Districto
1 Cacique Macuarima School S.K.O.A. Santa Cruz
2 Colegio Cristo Rey S.K.O.A. San Nicolas
3 Colegio Bon Bini S.K.O.A. Oranjestad
4 Colegio Conrado Coronel publico Oranjestad
5 Colegio Hilario Angela publicor San Nicolas
6 Colegio Laura Wernet Paskel S.K.O.A. Santa Cruz
7 Colegio F.B. Tromp S.K.O.A. Noord/Tanki Leendert
8 Colegio Frere Bonifacius S.K.O.A. Oranjestad
9 Colegio Ora Ubao publico Noord/Tanki Leendert
10 Colegio Pastoor Kranwinkel S.K.O.A. Paradera
11 Colegio Sagrado Curason S.K.O.A. Savaneta
12 Colegio San Hose
(Scol Arubano Multilingual)
S.K.O.A. Santa Cruz
13 Colegio Santa Famia S.K.O.A. Savaneta
14 Colegio Santa Filomena S.K.O.A. San Nicolas
15 Colegio Santa Teresita S.K.O.A. San Nicolas
16 Scol Basico Xander Bogaerts
(antes Comm. Pieter Boerschool)
publico San Nicolas
17 Faith Revival S.O.A.Z.A. Oranjestad
18 Graf von Zinzendorf School S.P.C.O.A. San Nicolas
19 Maria Goretticollege S.K.O.A. Paradera
20 Mariaschool S.K.O.A. Santa Cruz
21 Mon Plaisirbasis S.P.C.O.A. Oranjestad
22 O.L.V. Fatimacollege S.K.O.A. Oranjestad
23 Paulusschool S.K.O.A. San Nicolas
24 Pius X school S.K.O.A. Oranjestad
25 Prinses Amalia Basisschool publico Oranjestad
26 Rosacollege S.K.O.A. Oranjestad
27 Rosariocollege S.K.O.A. Oranjestad
28 Scol Basico De Schakel S.O.C. Noord
29 Scol Basico Washington publico Noord/Tanki Leendert
30 Scol Primario Kudawecha publico Noord/Tanki Leendert
31 Scol Reina Beatrix publico Oranjestad
32 Sint Aloysiusschool S.K.O.A. Noord/Tanki Leendert
33 Sint Annaschool S.K.O.A. Noord/Tanki Leendert
34 Sint Dominicus College S.K.O.A. Oranjestad
35 Sint Franciscuscollege S.K.O.A. Oranjestad
36 Sint Michaelschool S.K.O.A. San Nicolas
Scol special Directiva Districto
1 Caiquetioschool (MLK) S.K.O.A. Savaneta
2 Scol Dununman (ZMLK) S.V.G.A. Santa Cruz
3 Scol Paso pa Futuro (MLK) openbaar Oranjestad
4 Scol Scucha Nos S.S.A./F.E.P.O. Oranjestad
5 Scol Soeur Juliette[2] (MLK)
(antes Emmaschool)
publico Paradera

Enseñansa avansa[editá | editá fuente]

Scol di MAVO Julianaschool na Oranjestad (1947)
Filomena Collega na San Nicolas
Colegio Nigel Matthew na San Nicolas
Colegio Arubano na Oranjestad

Enseñansa avansa pa e gruponan di edad 12 te 15-17 aña ta reparti den:

  • enseñansa general secundario (MAVO); cu un ciclo basico di dos aña y un ciclo avansa di dos aña.
  • enseñansa profesional basico (EPB); cu a wordo introduci na 1995 pa reemplasa diferente tipo di scol vocacional despues di scol basico. E tin un ciclo basico y e ciclo di profesion y banda di dje e enseñansa pa aspirante. E ciclo di profesion ta reparti den: sector tecnico (T); sector economico (E); sector di cuido (V). E ta cay bao di un solo scol cu ta estableci tanto na San Nicolas como Oranjestad y ta cay bao di Stichting Educacion Profesional Basico (SEPB).
  • enseñansa general avansa; cu ta duna les riba nivel HAVO y di enseñansa preparatorio cientifico (VWO). E programa di estudio ta parti den un ciclo basico y un ciclo avansa.
Scol MAVO Directiva Districto
1 Ceque College publico Noord/Tanki Leendert
2 C.G. Abraham de Veerschool publico San Nicolas
3 Colegio San Antonio S.K.O.A. Santa Cruz
4 Colegio San Augustin S.K.O.A. San Nicolas
5 Filomena College S.K.O.A. San Nicolas
6 John Wesley College S.P.C.O.A. San Nicolas
7 Julianaschool publico Oranjestad
8 La Salle College S.K.O.A. Oranjestad
9 Maria College S.K.O.A. Oranjestad
10 Mon Plaisir College S.P.C.O.A. Oranjestad
11 Schakel College[3] S.O.C. Noord
Scol EPB Directiva Districto
1 EPB Oranjestad S.E.P.B. Oranjestad
2 EPB San Nicolas S.E.P.B. San Nicolas
Scol HAVO/VWO Directiva Districto
1 Colegio Arubano S.M.O.A. Oranjestad
2 Colegio Nigel Matthew[4]
(antes Colegio San Nicolas)
publico San Nicolas
3 Schakel College[3] S.O.C. Noord

Enseñansa post secundario[editá | editá fuente]

Enseñansa post secundario (MBO/HBO/WO) ta reparti den:

  • Enseñansa Profesional Intermedio (EPI) conoce cuater tipo di specialisacion: unidad ciencia y tecnologia (CT); unidad salubridad & servicio (SS); unidad hospitalidad y turismo (HT); unidad economico (E). E ta cay bao di un solo scol cu ta estableci na Oranjestad y ta cay bao di Stichting Educacion Profesional Basico (SEPB).
  • Estudio pa maestro di scol ta wordo ofrece pa Instituto Pedagogico Arubano (IPA). IPA ta forma docente profesional pa drenta scol preparatorio, primario y secundario. IPA tin specialisacion pa bira docente di preparatorio (kleuter), primario (scol basico). Pa bira docente di scol secundario tin actualmente Bachelor y Master Papiamento, IK (informatiekunde) y CKV (Culturele & Kunstzinnige Vorming). Na aña 2007 IPA a start sali cu e seccion di Movecion y Salud (M&S).
Entrada di Universidad di Aruba
  • Universidad di Aruba (UA) ta un instituto na nivel academico cu varios facultad: Facultad Huridico (JF); facultad Financiero-Economico (FEF), facultad Hospitalidad y Maneho Turistico (FHTMS) facultad Arte y Ciencia (OGM y SW&D).
  • Enseñansa pa adulto pa esnan cu no ta bay scol mas di 15 aña pariba.

Programa di incorporacion[editá | editá fuente]

  • Programa di incorporacion pa enseñansa basico. E programa di incorporacion ta un proyecto di Departamento di Enseñansa y ta cay bou di Directiva di Scol Publico. Pa casi diescuatro aña ta existi na cinco scol basico publico un programa special pa guia mucha cu un otro idioma di cas, e asina yama PRISMA-project. Y desde 2002 e programa aki ta existi na algun dependances. Na principio e meta di e proyecto di Prisma tabata solamente pa yuda e muchanan cu un otro idioma na cas cu no ta Papiamento of Hulandes, pa nan por domina den un tempo relativamente corto e idioma Hulandes. Na 2001 a scohe pa e dependances ora cu a descubri cu tin hopi mucha stranhero bibando na Aruba y cu no ta bay scol. Desde e momento ey e fluho di mucha stranhero pa Aruba a aumenta bastante. A scohe pa guia nan den e dependances, p’asina no pone un peso extra ariba e scolnan regular y e maestronan na e scolnan aki. Di e forma aki e maestronan por a duna mas atencion na e muchanan naci na Aruba. Pero den transcurso di aña mas y mas mucha Arubiano a haya ayudo extra den e idioma Hulandes pa medio di e metodo di Prisma. Hulandes ta y lo keda pa e muchanan Arubiano un idioma stranhero y lo no bira nunca nan prome idioma di cas of lenga materno.
  • Acercamento Tin dos manera di acercamento: Na e scolnan basico publico ta saca e alumnonan di Prisma for di klas ora di les di Hulandes y di lesamento. Durante nobenta minuut nan ta haya les di Hulandes y lesamento segun e metodo di Prisma den un local apart. Despues nan ta bay nan klas bek y ta sigui atende e otro lesnan cu nan compañenan di klas. Si resulta necesario, nan ta sigui cu “Taal en Lezen” segun e programa di Prisma te ora cu nan no tin mester di ayudo adicional. E scolnan publico ta traha cu rooster semanal cu ta reparti segun edad. E grandura di e grupo segun edad por varia pa cada “blokuur”; E Dependances ta scolnan apart na unda gran parti di mucha stranhero entre 8 y 13 aña ta reparti den grupo fiho di maximalmente 15 alumno pa klas. E klasnan ta reparti segun edad. Durante henter un aña escolar e alumnonan ta den un Prisma klas. Durante henter e aña ey nan ta haya solamente e idioma Hulandes y lesamento segun e metodo di Prisma. Fuera di esey nan ta haya tambe e mesun metodo di 'rekenen' igual na e otro scolnan basico. Despues di un aña nan ta pasa pa un scol basico of scol avansa igual cu e muchanan di Aruba.
  • Programa di incorporacion pa studiantenan secundario: Desde 2002 ta acepta hoben entre 14 y 18 aña cu un idioma stranhero apart na un dependance. Cu ayudo di un programa special nan ta haya preparacion durante un aña escolar pa despues nan pasa over pa enseñansa avansa. Esaki por ta MAVO den dia, scol anochi of EPB. Ta reparti e alumnonan aki tambe den grupo di 15 pa klas.

Splicacion[editá | editá fuente]

  • S.E.P.B.: Stichting Educacion Profesional Basico
  • S.K.O.A.: Stichting Katholiek Onderwijs Aruba
  • S.M.O.A.: Stichting Middelbaar Onderwijs Aruba
  • S.O.A.Z.A.: Stichting Onderwijs van de Advent Zending Aruba
  • S.O.C.: Stichting Onderwijs Combina
  • S.P.C.O.A.: Stichting Protestants-Christelijk Onderwijs Aruba
  • S.S.A./F.E.P.O.: Stichting Slechthorenden Aruba
  • S.V.E.O.A.: Stichting Volle Evangelie Onderwijs Aruba
  • S.V.G.A.: Stichting voor Verstandelijk Gehandicapten Aruba

Mira tambe[editá | editá fuente]