Politica di Aruba

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.

Politica di Aruba
PaisAruba Editá
Sede di parlamento di Aruba

Aruba, un pais constituyente di Reino Hulandes, ta hiba un sistema di un pais representativo y parlamentario democratico, mediante e Prome Minister cu ta hefe di gobierno, y un sistema multipartidista. E poder ehecutivo (uitvoerende macht) ta wordo eherce pa e gobierno. E poder legislativo ta sinta den e gobierno y e parlamento. E poder hudicial ta independiente di e poder ehecutivo y esun legislativo. Aruba tin un autonomia completo den mayoria di ramo; algun excepcion ta: e defensa, relacion stranhero, y Corte Supremo. E constitucion, asina yama Staatsregeling van Aruba, a keda promulga na januari 1986.

Poder ehecutivo[editá | editá fuente]

E poder ehecutivo ta sinta den e funcion di gobernador, y e conseho di minister, consistiendo di e prome-minister y seis pa siete otro minister. E Gobernador di Aruba ta wordo nombra mediante un mandato di seis aña pa e monarca. E conseho di minister ta carga sosten di un mayoria di e miembronan di parlamento pa un periodo di cuater aña.

Organo Nomber Partido For di
Rey Willem-Alexander di Hulanda 30 april 2013
Gobernador Alfonso Boekhoudt 01 januari 2017
Prome Minister Evelyn Wever-Croes MEP 17 november 2017

Poder legislativo[editá | editá fuente]

E poder legislativo (wetgever) of Staten ta wordo forma pa 21 miembro scohi pa voto popular directo pa un mandato di cuater aña. E lider di e partido politico cu ta gana e mayoria electoral usualmente ta wordo nombra prome minister. Aruba ta tene eleccion pa un legislatura pa un periodo de cuater aña basa riba representacion proporcional cu e derecho di vota universal for di 18 años di edad. Aruba tin un sistema electoral multipartidista, usualmente tin dos of tres partido fuerte y un di tres cu ta electoralmente exitoso.

Poder hudicial[editá | editá fuente]

Aruba su sistema di husticia (rechterlijke macht), cual particularmente a wordo deriva for di sistema Hulandes, ta opera independientemente di e legislatura y e poder ehecutivo. Hurisdiccion den prome instancia y den apelacion ta resorta bao di e Corte Comun di Husticia di Aruba, Corsou y Sint Maarten y di Boneiro, Sint Eustatius y Saba. Conseho Supremo (Hoge Raad der Nederlanden) na Den Haag, Hulanda ta e corte mas halto riba tereno civil, penal y fiscal.

Formacion di gobierno[editá | editá fuente]

1997[editá | editá fuente]

Despues di un coalicion temporal entre e partidonan AVP (Arubaanse VolksPartij) y partido OLA (Organisacion Liberal Arubano), e eleccion di juni 1998 a wordo geschuif pa dilanti di december 1997. Lamentablemente, e resultado no tawata cla, cu niun mandato cla di un coalicion particular. E partido MEP cu nan prefera un coalicion entre e dos partido grandi, MEP y AVP. E mensahe no tawata cla ainda pa parti MEP y negociacionnan a bay inactivo. Despues di mas cu 6 luna di combersacion, AVP a start un negociacion cu e coalicion anterior y haya un coalicion basta zwak pero stabil. MEP a opta di keda como oposicion, un luga strategico na fabor di lider di partido, Nelson Oduber.

2001[editá | editá fuente]

Cuater aña despues, den september 2001, e strategia a bal pena y MEP a gana e eleccion victorioso. MEP a bay 12 for di 21 asiento pa forma e prome gobierno no-coalicion. AVP di otro banda a perde y keda cu 6 asiento. E otro partner di coalicion di AVP/OLA a keda cu 1 asiento. Partido PPA (Partido Patriotico Arubano) cu a dura dos eleccion sin asiento, a haya dos. Despues di eleccion 2001, lider di AVP Robertico (Tico) Croes a baha como lider di partido y a bandona politica como e resultadonan di eleccion tabata un desapunto. El dicidi di duna les na Merca na University of Central Florida.

2005[editá | editá fuente]

AVP a bay bou di un largo y arduo proceso di reconstruccion cu a inclui un lider nobo, Michiel (Mike) G. Eman, nieto di e fundado y consehero di e Prome Minister Henny Eman. Den 2005, AVP a haya 8 asiento y a keda e di dos partido mas grandi di Aruba. Di otro banda, MEP a perde algun voto, pero a keda den gobierno cu 11 asiento for di 21 y te ainda niun gobierno di coalicion. Den e eleccion aki, partido OLA y partido PPA a perde nan asiento y otro partido no a logra haya suficiente voto pa drenta Parlamento. E partido PDR (Partido Democracia Real) no a logra haya asiento pa un margen masha chikito. E partidonan ganado (cu a haya asiento) den eleccion 2005 tawata: MEP, AVP, RED, y MPA (cu a origina di partido PPA).


Logo Partido
(orden alfab.)
1994
1997
2001
2005
'01 vs '05
AVP 10 10 6 8 +2
MEP 9 9 12 11 -1
MPA n/a n/a n/a 1 n/a
OLA 2 2 1 0 -1
PPA 0 0 2 0 -2
RED n/a n/a n/a 1 n/a
DR n/a n/a n/a 0 n/a

Mira tambe[editá | editá fuente]