Jump to content

Anton de Kom

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.
Anton de Kom
Cornelis Gerard Anton de Kom
Anton de Kom
Informacion basico
Nomber nacemento Cornelis Gerhard Anton Dulder
Alias Papa De Kom
Pseudonimo Adekom
Nacemento  22 di februari 1898
Paramaribo
Fayecimento  24 di april 1945
Stalag X-B
Causa di morto  tuberkulósis
Modo di morto  kousa natural
Lenga materno Hulandes
Informacion profesional
Ofishi poeta, eskritor, anti-imperialist, luchado di resistencia
Obra
Obra notabel Wij slaven van Suriname
Politico
Partido politico Partido Comunista di Hulanda
Informacion di resistencia
Pais  Sürnam
 Hulanda
Grupo Resistencia comunista
Detencion 1933 - Fort Zeelandia
1944 - Oranjehotel, Campo di concentracion Vugh, Oranienburg, y Sandbostel
Otro informacion
Distincion Cruz di Comemoracion di Resistencia
Funcion
1917-1920 Administrado pa Balata Compagnie
1921- Servicio militar
1921- Represetante pa Reuser en Smulders
Imagennan riba Wikimedia Commons Wikimedia Commons
dbnl-profiel
[Edita Wikidata] · [Manual]

Cornelis Gerhard Anton de Kom, naci Dulder, (☆Paramaribo, 22 di februari 1898–†Sanbostel, 1945) tabata un escritor, poeta, y activista anticolonial y antiracismo Surnameño, y activo den e resistencia durante di dos guera mundial.

Biografia

[editá | editá fuente]

Su tata, Adolf Damon de Kom, a nace ariba 23 di mei 1862 como catibo ariba plantashi Molhoop di provincia Boven Cottica na Surnam, un poco prome cu e abolicion di sclavitud na 1863. Adolf su mama ta Elisabeth Dorothea ('Doortje') de Kom, un veldmeid ('catibo di campo'), miembro di Evangelische Broedergemeente (EBG; 'misa evangelico') y yui muhe di Jacoba Azemia de Kom. Na 1863, nan ta tres di 116 catibo cu tabata propiedad di Hendrik Jan Veldwijk.

Anton ta e di dos yui di Adolf, un agricultor chikito y buscado di oro, y su casa Judith Jacoba Dulder. Adolf y Judith a casa na Paramaribo ariba 29 di januari 1902. Den sentido religioso e famia tabata catolico y De Kom a describi su criansa como caluroso y un ambiente sigur.

Surnam (1898–1920)

[editá | editá fuente]

De Kom a nace na Paramaribo, e capital di Surnam, na e momento ey un colonia di Hulanda. E abolicion di sclavitud ya a tuma luga, pero opresion colonial a sigui den un diferente forma. Asina, por ehempel, como un mucha homber di dies aña di edad e tabata siña solamente historia tocante heroenan Hulandes manera Willem van Oranje y Michiel de Ruyter, nada tocante historia di Surnam. Tambe, na scol, ora De Kom y su amigonan ta ser haya ta papia Sranantongo, nan ta wordo bati.

De Kom a mustra for di un edad hoben cu e tabata masha curioso pa siña. E tabata particularmente interesa den e storianan di sclavitud ariba e plantashinan na Surnam, e conocemento tocante e topico aki, e la adkiri di hende mas bieu cu a experencia sclavitud. E perspectiva di sclavitud aki, De Kom no a wak esaki bek den bukinan cu e tabata lesa. Esaki a inspir'e pa investiga historia for di experencia di esnan oprimi.

Despues di a cumpli su educacion basico, De Kom a logra su MULO-diploma di wanta buki. Tambe, e tabatin dominio di multiple idioma, manera Ingles, Aleman, y Frances. E idiomanan crioyo cu tabata wordo papia den y rond Surnam y na Antias, tambe e tabatin dominio di nan, manera Sranantongo y Papiamento.

Durante prome guera mundial, su ofishi tabata como un administrado pa Balata Compagnie (industria di rubber). Ariba 29 di juli 1920, De Kom a tuma retiro y poco despues a sali pa Hulanda. De Kom a skirbi un poeta yama De Balatableeder unda e la describi con e compania tabata trata su trahadonan contrata:

Neem je hongerloon, houd je muil
Spreek niet over de kwantiteit
Slechts de onderneming krijgt gelijk.

Tuma bo salario miserabel, wanta bo boca
No papia di e cantidad
Solamente e empresa tin rason.

Strijden ga ik, p. 11 (1969)

Hulanda (1920–1932)

[editá | editá fuente]
Petronella Borsboom y Anton de Kom (1926)

De Kom a biaha como un pasahero trahado. Ariba 21 di oktober 1920, el a yega Amsterdam, y un luna despues pa Den Haag, unda desde januari 1921 el a tuma parti den servicio militar, specificamente cerca e 2e Regiment Huzaren ('2° Unidad Huzaren'). Poco despues el cuminsa tambe como representante di totado di koffie y comerciante di te na Reuser en Smulders. Aki ta unda el a cera conoci cu Petronella Borsboom y na 1926 nan a casa. E tempo ey, na Hulanda, unda mayoria di Hulanda ta di e comunidad blanco, un matrimonio mescla no tabata considera como algo comun. E pareha a haya hunto cuater yui, esta Ad (1926), Cees (1928), Ton (1929), y Judith (1931).

Banda di su trabou, el a desaroya su mes como escritor y poeta. Esaki ta pa e motibo di su disgusto cu na Hulanda tabatin asina tiki conocemento tocante e historia di Surnam y di sclavitud, asina e tabata duna charla tocante e topico. Inspira pa e lucha contra racismo na Merca y e ideanan di igualidad di organisacionnan comunista na Hulanda, e ta publica articulonan politico critico.

Na 1927, De Kom tabata presente na e congreso inaugural di Liga contra Imperialismo y Opresion Colonial na Brusela, caminda el a yama lidernan Indones manera Mohammed Hatta y otronan pa bringa hunto cu Surnam contra colonialismo. Durante e añanan 1920 y e crisis di 1930 (Gran Depresion), De Kom tabata involvi den diferente oraganisacion socialista, entre otro den clubnan di studiante Indones cu tabata opene colonialismo, y organisacion Links Richten funda na 1930. Links Richten tabata un colectivo di trahado y escritornan cu tabata simpatisa cu comunismo, desde e introduccion di e Revolucion di Rusia na 1917.

Surnam (1932—1933)

[editá | editá fuente]
Estatua di Anton de Kom na Surnam

Na fin di 1932, De Kom a bai Surnam pa bishita su mama cu tabata malo. Na su yegada, ariba 4 di januari 1933, e tabata bon bini pa e comunidad Surnameño, pero e autoridadnan tabata alarma cu De Kom tabata un revolucionario comunista peligroso y anticolonialista. Na su yegada tabatin tres recherche den e publico ta vigil'e. E unico cos cu tabata falta, ta pa a haya un motibo pa aresta De Kom.

Asombra cu e pobresa den e pais, a dicidi di habri un bureau di conseho na su cas na Paramaribo pa conseha trahado di Surnam riba nan derecho basico. Na e inauguracion ariba 31 di januari 1933, miles di Surnameño di menos recurso a bin bishit'e. Di nan el a haya e nomber di kariño 'papa De Kom'.

Diaranson scur

[editá | editá fuente]
Diarason scur ariba 7 di februari 1933. Esnan herida ta wordo hiba hospital.

Ora De Kom a indica cu e ta desea di papia cu e gobernador, autoridadnan a detene De Kom. Ariba e acusacion di instiga un revolucion ariba 1 di februari 1933, el a keda deteni na Fort Zeelandia pa tres luna. Ariba 7 di februari 1933, un tao di hende a reuni dilanti e edificio di corte pa protesta contra e sentencia di De Kom. Sinembargo, e protesta a keda termina na e momento cu soldaatnan a habri tiro, cu a laga dos morto y 22 herida. Inhustifica, e gobierno colonial Hulandes, a pone De Kom ariba un barco, SS Renselae, pa Hulanda ariba 10 di mei 1933. Esaki ta nifica un exilio; nunca mas e lo mira su pais natal.

Sranang mijn vaderland.
Eenmaal hoop ik u weer te zien.
Op den dag waarop alle ellende uit u weggewischt zal zijn.

Sranang mi patria.
Un dia mi ta spera di mira bo atrobe.
Ariba e dia ey tur miseria lo wordo elimina for di bo.

— Anton de Kom, ‘’Wij slaven van Suriname’’, p.222 (1934)

Hulanda (1933—1940)

[editá | editá fuente]

Ariba 27 di mei 1933, De Kom a yega Hulanda, den e haf di IJmuiden, caminda comunistanan a ricibi'e como un heroe. Na 1934, el a publica su buki Wij slaven van Suriname ('Nos catibo di Surnam'), un denuncia contra racismo, explotacion y dominacion colonial. De Kom su buki Wij Slaven van Suriname ta e prome buki di historia tocante Surnam skirbi door di un Surnameño. E buki aki a wordo publica durante e temporada cu otro obranan anticolonial y antiracista tambe a surgi, manera The Black Jacobins di CLR James.

Di dos Guera Mundial (1940–1945)

[editá | editá fuente]
Stolperstein (literalmente: 'piedra di trompica') pa Anton de Kom

Na mei di 1940, Alemania nazi a trece Hulanda den di dos guera munidial door di un atake ariba west Europa conoci como Fall Gelb. Durante di ocupacion Aleman di Hulanda, De Kom a uni cu e resistencia comunista. E tabata regularmente skirbi textonan pa prensa ilegal (p.e., pa e periodico De Vonk y e revista Revolutionair Socialistische blad).

Ariba 7 di augustus 1944, De Kom a wordo traiciona y aresta dilanti di su cas na Johannes Camphuysstraat 296 den bario di Bezuidenhout na Den Haag. Despues di ta deteni den prizon na Scheveningen (Oranjehotel) y campo di concentracion Vught, el a wordo transporta pa campo di concentracion Oranienburg, y finalmente pa campo di concentracion Sandbostel (Neuengamme, Alemania) ariba 6 di september 1944. Aki el a ehecuta trabou obligatorio na fabrica di avion Heinkel.

Ariba 24 di april 1945, solamente dos siman prome cu e capitulacion di Alemania y cinco dia prome cu e campo ta libera pa e trupa Britanico, Anton de Kom a fayece di tuberculosis na campamento Sandbostel. El a muri den e campamento di refugio Stalag X-B. Su restonan a wordo identifica, na aña 1960, den un graf di masa. E mesun aña, ariba 18 di augustus, De Kom a wordo dera na Nationaal Ereveld Loenen ('Santana Nacional di Honor di Loenen') na Veluwe den presencia di su viuda y cuater yuinan.

Reconocemeto

[editá | editá fuente]
Borchi di Anton de Komstraat na Paramaribo
Cas di infancia na Paramaribo (2016)
Estatua di Anton de Kom na Amsterdam Zuidoost door di Jikke van Loon.
Comemoracion di Anton de Kom den Nieuwe Kerk na Amsterdam.

E unico publicacion di De Kom, Wij slaven van Suriname, a keda recupera na 1964 den Biblioteca Universitario di Leiden pa e studiante Surnameño Rubia Zschüschen (1944–2002).

Ariba februari 1973 na Hulanda, pa motibo di e independencia di Surnam, cu tabata acercando dos aña despues, a organisa un luna di Anton de Kom, den cual a duna atencion na su idealogia y obranan. Despues a proclama 1988 como aña di Anton de Kom.

Ariba 2 di mei 1981 Pontewerfstraat na Paramaribo a wordo nombra pa Anton de Komstraat. Ademas, a nombra e Universidad di Surnam na su nomber ariba 17 di oktober 1983 y ariba 22 di februari 1985 a inaugura un monumento na su cas di infancia na Paramaribo.

E artista Jikke van Loon a crea un estatua di brons di Anton de Kom, encarga pa e municipio di Amsterdam, cu a wordo revela ariba 4 di april 2006 na Amsterdam-Zuidoost. Ariba 24 di februari 2009, dos yui di De Kom a entrega e archivo literario na profesor Michiel van Kempen di Universidad di Amsterdam. Ariba 22 di juni 2020, De Kom a haya un luga den e Canonisacion di historia Hulandes, cu ta wordo uza como guia den enseñansa di historia na scolnan basico Hulandes.

Distincion

[editá | editá fuente]

Ariba 26 di maart 1982, De Kom a ricibi posthumo e Verzetsherdenkingskruis ('Cruz di Comemoracion di Resistencia') pa su lucha contra e ocupadonan Aleman durante di dos Guera Mundial.

Obra literario

[editá | editá fuente]