Referèndum

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Referéndum
aspect in a geographic region, group of humans
Supkategoria divoting, plebiscite Editá
Karchi di votashon pa referèndum na 1946 na Italia pa disidi e forma di gobernashon: repúblika of monarkia

Un referèndum ta un elekshon na kual elektor di un pais o regional por ekspresá nan boluntat riba un asuntu o desishon ku mester tuma.

Tipo[editá | editá fuente]

  • Un referèndum konsultivo o desisivo
  • Un referèndum riba inisiativa di un pueblo pa duna konsehá riba desishon ku lo mester tuma,ta un referèndùm konsultivo
  • Un referèndum riba inisiativa di gobièrnu pa un pueblo ekspresá su mes riba un desishon,e resultado por ta konsultivo o desisivo,ta dependé na e porhento di e voto nan,e resultado mester wòrdu respetá dor dje representente nan di pueblo.
  • Un referèndum ku ta obligá por ehèmpel si den un lei ta reglá pa bai modifika konstitushon o distansiá di outorisashon na instituto internashonal,un manera pa presenta referèndùm obligatorio.
  • Un referèndum korèktivo (correctief) ta pa impedí o anulá desishon nan (despues) ku un gobièrnu a tuma.

Antia Hulandes[editá | editá fuente]

Resultado di referèndùm riba un di islanan di Antia pa reformashon benidero di struktura estatal di Antia Hulandes

Reformashon di struktura estatal[editá | editá fuente]

Dia 17 di september 2005 e minister hulandes dje tempu ei, Alexander Pechtold, di bestuurlijk vernieuwing i koninkrijksrelaties, den konferensha di kambio di struktura estatal, politiko di Antia, a kombeni ku lo bin un konferensha prome ku kabamentu di aña tokante ekonomia, finansa, rechtshandhaving i deugdelijk bestür.

Dia 21 di oktober 2005 e segundo konferensha ku ta hopi difikultoso tokante di finansa públiko i kambio nobo ku lo bia tuma luga, den akort ta para ku Antia mester laga Hulanda kontrolá finansa.E konferensha di mesa rondo na 26 november 2005 a sera un kompromiso ku Hulanda lo saldá e debe nan di Antia,bou di un kondishon ku Antia mester sòru pa hasi algu n'e défisit finansiero i evita debenan nobo i tambe a papia dje promé fecha di desmantelamento di Antia ku mester a drenta na vigor yüli 2007,pero e no a sigui,despues e minister a bini ku un fecha mas lat.E otro konferensha di nieuwe staatkundige verhoudingen lo tuma luga den yüli 2007. Tambe tabatin un konferensha ku a tuma luga dia 27 te ku 30 di mart 2006 entre Antia, Aruba i Hulanda tabata un midí pa siguiente konferensha di mesarondo den april 2006 bira un éksito.

Dia 1 di yüni 2006 tabatin e konsulta entre promé minister di Antia De Jongh-Elhage i minister-presidente di Hulanda Balkenende, minister Pechtold di ku tabata di relashonnan di reino, minister Zalm ku tabata di finansa, pa entregá dokumentunan di partner den Reino, ei den para relashon nobo entre Antia i Hulanda ku lo bai bira un éksito. Na kabamentu di yüni De Jongh-Elhage a bishita Hulanda pa dil tokante di siguiente konferensha di mesarondo ku representantenan di islanan di Antia i Hulanda ku mester a tuma luga den yüli, pero 29 di yüni 2006 e di dos gabinete Balkenende a kai.

Boneiru[editá | editá fuente]

Dia dies di september 2004 a tene un referèndum na Boneiru pa duna konseho tokante di laso direkto ku Hulanda. Resultado tabata ku 59 porshento a vota pa laso direkto, 24 porshento pa outonomia y 16 porshento pa keda Antia Hulandes. Tabata un referèndum konsultivo, lo siguiente mester a bini un referèndum pa pueblo disidí tokante di laso direkto ku Hulanda, pero tòg dia 11 di oktober 2006 e delegashon di gobièrnu di Boneiru ku a bai Hulanda pa disidí den ki forma lo bin un laso direkto ku Hulanda mester a informá pueblo tokante desishon ku a wòrdu tuma pa Boneiru, pero a resultá k'e delegashon mes a disidí y firma pa munisipio hulandes.

Munisipio Hulandes[editá | editá fuente]

Dia 7 yüli a bini e di tres kabinèt Balkenende, Atzo Nicolaï tabata ministro nobo di Bestuurlijk Vernieuwing van Koninkrijkrelaties ku a trese su prome bishita na Antia y Aruba fo'i 14 te 24 di ougùstùs. Dia 18 di september e Raad van State di reino a publika su informashon dje siguiente Staatkundige Hervormingen.Dia 4 di oktober 2006 e ministro Nicolaï a deklará ku e islanan Boneiru, Sint Eustatius i Saba (BES) lo integrá den Hulanda i lo haya status Openbaar Lichaam ku ta kia bou di artikel 134 di lei Hulandes,kompará ku un gemeente Hulandes (Munisipio Hulandes).E desishon aki a wòrdu tuma i firma dor dje islanan (BES) y Hulanda den un mini konferensha di mesarondo dia 11 di oktober 2006 na Den Haag pa papia tokante divishon di tarea. Aktualmente Reino Hulandes ta konsisti di pais nan Hulanda, ]]Aruba]] y Antia Hulandes. Tabata kombení no mas tardá ku 1 yüli 2007 ku Antia lo separá komo pais den Reino Hulandes, despues di kua Korsou i Sint Maarten lo sigi komo pais nan nobo ku outonomia komparabel k'e status di Aruba, e otro islanan (BES) ta bira munisipio partikular (bijzondere gemeente) den Reino Hulandes.

Islanan(BES).BONAIRE
E islanan mas chikitu di Antia.St.EUSTATIUS
E mas chikitu y mas halto.SABA

Pa e status aparte di Aruba no tin ningun kambio den e reformashon aki, ministro Nicolaï a deklara den su karta na Tweede Kamer sigur ku Aruba ta buska mas kolaborashon den reino hulandes. E ministro lo bai mira si por haya mas kolaborashon intensivo k'e otro pais den reino hulandes. E islanan Boneiru, Sint Eustatius i Saba (BES) ta haya e status di munisipio partikular (bijzondere gemeente) di Hulanda. Nan ta wòrdu dirigi komo openbare Lichaam bou di artikulo 134 den lei di reino hulandes. E grondwetsartikel ei kua a usa antes pa Zuidelijk Ijsselmeerpolder y pa e dorp nan aneksá Elter y Tudderen pa por a dirigi nan.Dor di usa e artikulo ei lo no modifika e konstitushón riba término kortiku. Anke ku Raad van State di reino hulandes ta haya ku ta deseabel pa modifika e konstitushón riba término largu. Den lei y regla nan ta stipula pa dirigi e islanan menera den tur munisipio nan Hulandes, k'e islanan ta haya un burgemeester, wethouder, gemeenteraad, trabounan di burgemeester i wethouder ta estrikto separa. Ta nifika ku mayoria dje leinan hulandes ta aplikabel riba e islanan (BES), komo k'e trabou ta tuma tempu a disidi di bai poko poko ofer riba termino largu. E habitante dje islanan tin derecho di vota pa Tweede Kamer y parlamento oropeo y tambe lo bin posibilidat pa vota pa Eerste Kamer, pero kon esei lo sosodé no ta anunsiá ainda.

Den e akort di 11 di òktober 2006 ku islanan y Hulanda a sera, ta pará ku Hulanda lo pèrkurá pa e islanan hasi uso di finansia manera ta eksigí, y tambe e islanan no por fia sèn mas.Kua moneda legal e islanan lo haya ta disidi despues. Ministro Nicolaï a indiká ku no ta nesesario pa e islanan bai introdusi Euro, p'e sistema fiskal lo bin investigashon y tambe ku ta Belastingdienst Hulandes lo bai kontrola y kobra belasting.

Hulanda lo ta responsabel pa hustisia y polis riba e tres islanan, Raad van State di reino hulandes ta haya ku no ta efisiente pa bini un procureurgeneral y hoofdofficier van justitie apart p'e islanan. E ministro a mustra riba di pregunta di Tweede Kamer tokante dje reformashon. Ela deklara ku midida nan sosial manera di kobra ònderstant y penshon di behes lo no bin ningun kambio.

Outonomia[editá | editá fuente]

Raad van State ta duda ainda si tin posibilidat p'e islanan ku outonomia haya nan mes gobernador, tambe e ta mustra ku mes persona por bira gobernador p'e dos islanan. E persona ei por okupá e puesto tambe di Komisario di Reina p'e islanan (BES). Den Statuut pa Reino Hulandes ta posibel ku un persona por ta enkargá ku mas ku un funshon.

Antia ta partisipá aktualmente den Union Oropeo komo status di Pais y Teritorionan Ultramar (LGO, Landen en Gebieden Overzee), pero pa e islanan (BES) ta bin kambio dje status ku lo bira region ultraperiferiko (tres departamentu ultramar di Hulanda). Den e mini-konferensha a stipulá ku lo bai buska posiblidat ku tin y kua implikashon tin pa haya e UPG-status p'e islanan (BES).

Raad van State di Reino hulandes den su informashon tokante dje reformanan estatal ku ta bai tuma laga, a bisa ku no ta nesesario p'e islanan (BES) keda k'e LGO-status (Landen en Gebieden Overzee), komo esei lo ta un diferensha straño den un estado.

Pa e munisipio nan benidero ta fasil pa haya e UPG-status, k'e islanan ku ta bai haya outonomia den Reino Hulandes, Aruba, Kòrsou y Sint Maarten mes mester bai regla asunto nan di Acquis Communauntaire (Gemeenschapsrecht) di Union Oropeo. Boneiru, Sint Eustatius i Saba outomátikamente ta haya regla nan oropeo, komo nan ta bai kai bou di leinan hulandes.

Mira tambe[editá | editá fuente]

Link eksterno[editá | editá fuente]