Zjudeo-papiamentu

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Zjudeo-papiamentu
Supkategoria diPortuguese-based creole languages Editá
PaisKòrsou Editá

Zjudeo-papiamentu òf papiamentu hudiu ta un dialekto di papiamentu, papiá pa e komunidat hudiu sefardí di Kòrsou. E dialekto muy probablemente a originá den e di dos mita di siglo 17, ora e sefaditanan a establesé nan mes pa promé bes na Kòrsou. Komo idioma di diáspora hudiu e ta kore riesgo di ekstinshon. Zjudeo-papiamentu ta probablemente e úniko dialekto étniko hudiu basá riba un idioma krioyo.[1]

Karakterístika[editá | editá fuente]

Zjudeo-papiamentu i papiamentu komun papiá pa e poblashon no hudiu ta mutuamente komprendibel. Papiamentu ta e idioma prinsipal di e poblashon di Kòrsou. Komunmente ta konsiderá ku papiamentu tabata originalmente un idioma krioyo basa riba idioma portugues ku seguidamente a wòrdu leksifiká di nobo pa e idioma spaño; pero algun lingwista ta argumentá net lo kontrario, esta ku e ta un idioma krioyo basá riba spaño ku influensia fuerte di portugues.

Loke ta diferensiá zjudeo-papiamentu for di papiamentu komun ta ku e ta poseé tantu un kantidat di palabra fiá di idioma hebreo komo un pronunsiashon distinto pa ku hopi di e palabranan komunmente usá den tur variante di papiamentu. Ademas, e palabranan komun aki den e vershon zjudeo-papiamentu ta mas serka di nan ekivalente na spaño òf português, indikando un posibel proseso di dekrioyisashon. Ora papiadónan di kualkier variante di papiamentu ta papia mas formal, nan tin e kustumber di usa sierto palabranan kasi sin hasi kambio algun for di e idiomanan leksikal. Sinembargo, e eskoho di idioma di referensia literario ta diferensiá: papiadó hudiu ta mas inkliná pa preferá portugues i franses, mientras papiadó yu di Kòrsou no hudiu típikamente ta usa palabranan spaño den e mesun konteksto.

Mural di May Henriquez

Kontraste leksikal[editá | editá fuente]

Den su buki Ta asina? O ta asana? Abla, uzu i kustumber sefardí (1988) tokante palabra i noshonnan di zjudeo-papiamentu, May Henriquez ta duna un tabel ku ta mustra algun di e kontraste leksikal entre e lenguahe di yu di Kòrsou hudiu i no-hudiu.

Zjudeo-papiamentu Papiamentu komun
afora afó
arepita repa
bañu baño
bisñetu bisañetu
bizjitá (v) bishitá
bizjita (sus) bishita
desparesé disparsé
dignitario dignatario
di repente di ripiento
festehá selebrá
festeho selebrashon
fopá vupá
fora (djesei) fuera (djesei)
gora, gwera bora
goza gosa
granmèrsi gremesí
kamina kaminda
kusta (v) kosta
lanso laken, laker
mata di roza mata di rosa