Interlingue
Interlingue | ||
---|---|---|
Interlingue | ||
![]() | ||
Crea pa | Edgar de Wahl | |
Aña | 1922 | |
Famia linguistico |
||
Sistema di scritura |
Alfabet Latin | |
Codigo | ||
ISO 639-1 | ie | |
ISO 639-2 | ile | |
ISO 639-3 | ile | |
Imagennan riba ![]() | ||
[Edita Wikidata] · [Manual] |
Interlingue (antes Occidental) ta un lenga artifisial internashonal, publiká na 1922. Kreá pa Edgar de Wahl (1867-1948), e idea pa e idioma tabata pa logra lo maximo den regularidat gramatikal i den karakter natural. E vokabulario ta basá riba palabranan presente den varios idioma (mas tantu idioma west-oropeo) i riba un sistema di derivashon usando prefiho i sufihonan rekonosí.
Occidental a bira popular na Oropa den e añanan promé i net despues di e Guera Mundial II pa motibu di ta fasil pa lesa, su gramátika sensio i su publikashon regular den e revista Cosmoglotta.
Historia i aktividat
[editá | editá fuente]Kuminsamentu
[editá | editá fuente]Edgar de Wahl a anunsiá e kreashon di Occidental na 1922 ku e promé edishon di e revista Cosmoglotta, publiká na Tallinn, Estonia bou di e nòmber Kosmoglott.[1] Occidental tabata un produkto di añanan di eksperimentashon personal bou di e nòmber Auli (idioma ousiliar), ku el a usa di 1906 pa 1921 i ku despues a haña e apodo proto-Occidental.[2] De Wahl, originalmente un defensor di Volapük i despues Esperanto, a kuminsá krea Occidental despues di e votashon frakasá pa reformá Esperanto na 1894.[3]
De Wahl a korespondé ku otro kreadornan di idioma, entre nan e matemátiko italiano Giuseppe Peano (kreador di Latino sine flexione), for di ken el a haña un apresio pa su selekshon di vokabulario internashonal, i Waldemar Rosenberger, e kreador di Idiom Neutral.[4]
Na su anunsio na 1922, Occidental tabata kasi kompleto.[5][6] De Wahl no tabatin intenshon di anunsiá e idioma pa algun aña, pero a disidí di aselerá su lansamentu despues di a tende ku Liga di Nashonnan (LON) a kuminsá un investigashon riba e pregunta di un idioma internashonal.[7][8] E promé publikashon konosí den Occidental, un foyeto titulá Transcendent Algebra di Jacob Linzbach, a aparesé poko promé ku Kosmoglott a debutá.[9]
Occidental a kuminsá reuní siguidónan debí na su lesabilidat, apesar di un falta kompleto di gramátika i dikshonario.[10] Dos aña despues na 1924, de Wahl a skirbi ku e tabata korespondé ku mas o ménos 30 hende “den bon Occidental” apesar di e falta di material di siñamentu,[11] i usuarionan di otro idiomanan a kuminsá djòin Occidental.[12] E promé dikshonario, e Radicarium Directiv, un kolekshon di palabranan di rais Occidental i nan ekivalentenan den ocho idioma, a keda publiká e siguiente aña.[13]
Kosmoglott tabata tambe un foro pa vários otro idioma planiá, miéntras ku ainda tabata skirbí prinsipalmente na Occidental. E nòmber a wòrdu kambia pa Cosmoglotta na 1927 ora el a kuminsá promové ofisialmente Occidental na lugá di otro idiomanan, i e ofisina di redakshon i atministrativo di e revista a wòrdu trasladá pa e bario di Viena di Mauer, ku awor ta parti di Liesing.[14][15] Gran parti di e éksito tempran pa Occidental den e periodo aki a bini di e ofisina su lokalidat sentral nobo, huntu ku e esfuersonan di Engelbert Pigal, tambe di Austria, kende su artíkulo Li Ovre de Edgar de Wahl (E Trabou di Edgar de Wahl) a kondusí na interes den Occidental di usuarionan di Ido.[15] Uso na Fransia a kuminsá na 1928, i pa kuminsamentu di e siguiente dékada e komunidat Occidental a wòrdu establesé na Alemania, Austria, Suesia, Chekoslovakia i Suisa.[16]
Gramátika
[editá | editá fuente]-r ta forma e infinitivo di e verbo:
- amar - stima
-t ta forma e pasado di e verbo:
- tu amat - “bo a stima”
va ta e forma futuro di un verbo:
- tu va laborar - “bo ta bai traha”
vell ta forma e kondishonal:
- yo vell amar
Atverbionan derivá ta wòrdu formá dor di agregá e sufiho -men na un athetivo:
- rapid - rapidmen
Derivashon: E aplikashon di e regla di De Wahl na e verbonan, i e uso di numeroso sufiho i prefiho, a ser kreá pa resolvé e iregularidatnan ku a plaga e proyektonan lingwístiko promé ku esun di Occidental, obligando su kreadónan pa skohe entre regularidat i formanan antinatural, òf iregularidat i formanan natural.
Pa hasi un pregunta, ta kuminsá ku un palabra di interogashon òf esque i kaba ku un punto di interogashon:
- Esque tu posse dansar? - bo por baila?
- Quande tu prefere manjar? - ki tempu bo ta prefera kome?
Wikipedia
[editá | editá fuente]Na 2004 Interlingue a krea su proprio Wikipedia, alkansando 5000 artíkulo na 2021.