Jump to content

Yuana bèrdè

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Yuana bèrdè
Status di IUCN: Ménos preokupá (2018)
Yuana bèrdè
Klasifikashon taksonomiko
Reino:
Tronkon:
Klase:
Órden:
subórden:
Infraórden:
Género:
Espesie
Iguana iguana
Linnaeus, 1758
Imágennan riba Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Yuana bèrdè riba Wikispecies Wikispecies
[Manual]

E yuana bèrdè (Iguana iguana) ta un espesie di lagadishi grandi di e género Iguana. Usualmente e ta wòrdu simplemente yamá yuana, shilip (Kòrsou) of yuwana (Aruba).[1] E ta un di e lagadishinan mas konosí pa motibu di su grandura i e echo ku e ta komedó di blachi. E ta popular den parkenan zoológiko i asta hende ta tene nan komo bestia di kas eksótiko. Na Aruba e espesie ta protege pa lei.[2]

Nòmber i taksonomia

[editá | editá fuente]

E yuana bèrdè a wòrdu deskribí sientífikamente pa promé bes na 1758 dor di e sueko Carl von Linnaeus bou di e nòmber Lacerta Igvana. E palabra igvana o sea yuana ta originá di e palabra Taino "iwana". E nòmber yuana bèrdè ta referí tantu na su koló di kurpa komo na su aparensia típiko di yuana. Den Iguana iguana tin kuater supspesie rekonosí[3]:

  • Iguana iguana iguana
  • Iguana iguana insularis
  • Iguana iguana sanctaluciae
  • Iguana melanoderma (konosí komo yuana pretu di Saba).
    Distribushon di yuana bèrdè
    Yuana bèrdè komiendo blachi di e mata di trinitaria

Distribushon

[editá | editá fuente]

Kompará ku otro sortonan di yuana e área di distribushon natural di e yuana bèrdè ta grandi. Den kontinente Amérika e ta kubri mayoria pais desde Mexico den nort te sur di Brasil i Paraguay den sùit i tin presensia riba un gran kantidat di isla den Laman Karibe. E ta nativo na e islanan Birgen, Montserrat, Sint Lucia, Sint Vincent i Grenadinanan, Grenada, Trinidad i Tobago, San Andrés, Providencia, Aruba, Kòrsou i Boneiru. Riba Islanan Kaiman, Sint Barth, Saba i Sint Maarten e poblashon no ta indígena sino introdusí.[3][1]

Deskripshon

[editá | editá fuente]

E yuana bèrdè ta biba i ta pasa mayoria di su tempu den mata unda e ta kome blachi. Generalmente su koló ta bèrdè, pero esaki por varia entre bèrdè pa biña i asta te maron-kòrá of pretu. Mas aleu e reptil por adaptá su koló un tiki na e koló den su serkania.[4] Riba e rabu tin strepi skur.

E kurpa di e yuana bèrdè tin usualmente un largura di 45 cm; e rabu ta representa dos tersera parti di su largura total. Fo'i kabes te rabu e por alkansa 1.7 m den largura, aunke algun ehemplar a yega di alkansa mas di 2 m ku un peso di mas ku 9 kilo. Den lugánan seko of árido, manera e islanan ABC, e reptil ta komunmente mas chikitu. Akinan e largura di e kurpa (sin rabu) masha poko ta surpasa 23 pa 26 cm. E tin patanan fuerte i skerpi ku kual e por move i subi riba e barankanan mas stret. Karakterístiko di e espesie ta e "sambechi" ku ta kolga bou di e tambú di horea. Riba kabes i lomba tin un peña di sumpiña ku ta yuda pa proteg'e kontra bestianan feròs. E rabu por wòrdu usa pa dal i herida manera un zuip. Yuananan macho ta mas grandi ku esunnan embra i nan kabes i peña tambe ta mas grandi. Serka machonan adulto e sumpiña por alkansa 8 cm di largura.