Jump to content

User:Caribiana/Sandbox/Herensia

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber

Premionan:

Esclavo Thico

[editá | editá fuente]

Awe dia 16 di september Thico, un esclavo di Aruba, a wordo conmemora durante di e proyecto Caquetio, Africano, Europeano: Nos tur ta un famia cu a tuma luga na Club Kibrahacha 60+, Archivo Nacional y Museo Archeologico.[1]

Thico tabata e prome esclavo na Aruba cu a para pa su libertad segun e buki di historia De Geschiedenis van Aruba tot 1816 scirbi pa señor Adi Martis. Thico su acto di protesta a tuma luga den e aña 1795, hopi prome cu e esclavo popularisa Virginia kende a nace 47 aña despues.


Thico tabata un esclavo di e commandeur Bochard Specht kende tabata e commander na Aruba di 1792 te 1797 e tempo cu el a bira malo. Thico a wordo poni den (hand)boei y manda Corsou. Den e journal di e gobernador di dia 16 di september 1795 ta scirbi cu Thico lo wordo sera te ora cu e wordo bendi na un otro doño pafo di Corsou. El a wordo castiga pasobra commandeur Bochard Specht a consider’e di tin e audacia y frescura pa para pa su libertad. Awendia nos lo bisa cu el a demonstra curashi y cu e tabata asertivo.

Thico a para pa su libertad na Aruba un dos luna prome cu Tula y Carpata a para pa libertad na Corsou. E carta di Bochard Specht na e Gobernador Johannes Abrahamszoon de Veer tabata di 17 di juni 1795 y Tula y Carpata a cuminsa nan lucha dia 17 di augustus 1795.

Bishita Archivo Naional pa mira e bunita pinturanan di algun di nos adulto mayor cu ta comunica cu nos nan pensamento y sintimento en relacion cu sclavitud.

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Bastel ta un instrumento di perkushon di antaño na e islanan ABC, ku ta konsistí di un tobo yená tres kuart ku awa i un kalbas (crescentia cujete) ku ta flota riba awa ku su banda kòrá, tabata wòrdu toka ku e puntanan di e dede i tabata bati riba e banda kòrá di e kalebas. E bastèl a wòrdu usá komo un instrumento inspiradó i di sosten rítmiko pa komponé kantika di seú, tambe yamá kantika makamba.


Hoetink; een waarschijnlijk ter vervanging van de verboden tambu ontstaan slaginstrument, ook wel seu genaamd, dat voornamelijk bij de oogstfeest werd gebruikt. het bestond uit een ten dele met watr gevulde tobbe en een uitgeholde halve calbas. Boven he wateroppervlak wrd ter ondersteuning van de kalebas van een touwen een net gespannen. Werd de kalebas met de handpalmen bespeeld, dan had men te maken met de bastel; werden daartoe twee lange stokken gebruit, met de seu.


Category:Instrumento musikal Category:Aruba Category:Boneiru Category:Kòrsou

De bastel is een slaginstrument dat bestaat uit een voor driekwart met water gevulde tobbe en een half uitgeholde calabas (crescentia cujete), die met de holle kant via een gespannen net op het water drijft. Met de toppen van de vingers werd op de bolle kant van de calabas getrommeld. De bastel wordt gebruikt als ritme ondersteunend instrument bij het componeren van [[seu[[ liederen, wordt ook wel "kantika makamba" genoemd.

Un instrumento ku ta bati ku ta konsistí di un tobo yená ku tres kuart di awa i un kalebas (crescentia cujete) ku ta flota riba awa ku su banda kòrá, tabata wòrdu toka ku e puntanan di e dede i tabata bati riba e banda kòrá di e kalebas. E bastèl a wòrdu uzá komo un instrumento inspiradó i di sosten ritmiko pa komponé kantika di seú, tambe yamá ⁇ kantik'e makamba ⁇ .

P'esei e kantikanan aki tabata wòrdu yamá kantika di bastèl òf simplemente bastèl. E baile di fiesta di kosecha òf seú tambe ta wòrdu yamá bastèl. E baile aki tabata wòrdu ehekutá riba e "seú-kansionnan", akompañá pa e tambú, kachu i agan. Den e nòmber di gi dunu, e tambor di awa aki ta konosí tambe na West Afrika. Principalmente e Malinke (Guinea, Mali, Senegal) i e Senufu (Costa di Marfil) ta hunga e instrumento aki preferentemente den pareha (interval di kuart).[1]

Een slaginstrument, dat bestaat uit een voor driekwart met water gevulde tobbe en een halve, uitgeholde kalebas (crescentia cujete) die met de holle kant op het water drijft, werd bespeeld met de toppen van de vingers, waarmee op de bolle kant van de kalebas werd getrommeld. De bastèl werd gebruikt als inspirerend, ritme-ondersteunend instrument bij het componeren van seú-liederen, ook wel ‘kantik'e makamba’ genaamd.

Deze liederen werden daarom ook ‘kantika di bastèl’ of simpelweg ‘bastèl’ genoemd. Oogstfeest- of seú dansen heten ook bastèl. Deze dansen werden uitgevoerd op de ‘seú-liederen’, begeleid door de tambu, kachu en agan. Onder de benaming gi dunu is deze watertrom eveneens bekend in West-Afrika. Het zijn vooral de Malinke (Guinee, Mali, Senegal) en de Senufu (Ivoorkust) die dit instrument bij voorkeur in paar (kwart-interval) bespelen.

watertrommel

de.wiki:Een watertrommel is een impactidiofoon , waarvan het halfschaalvormige resonantielichaam in één type op het water rust en op dezelfde manier als een trommel wordt geslagen . De percussie-instrumenten zijn te vinden in West-Afrika en het Caribisch gebied . Bij het andere type beukende trommel , dat beperkt is tot een gebied in het noorden van Nieuw-Guinea , wordt een aan beide zijden open buisvormige klankkast met de handen vastgehouden en op een wateroppervlak geslagen. De term ‘trommel’ is in beide gevallen misleidend omdat er, in tegenstelling tot de membranofoon , geen trillend membraan is.

Bij een ander type instrument, dat volgens de naam " drum " eigenlijk tot de membranofonen behoort, is de opening van een lichaam dat gedeeltelijk gevuld is met water om het geluid te regelen bedekt met een membraan dat met stokken wordt geslagen. Deze watertrommel is of was bekend bij sommige Indianen van Noord-Amerika en inheemse volkeren van Zuid-Amerika .

fr.wiki:* bastel : Curaçao. Le bastel se trouve exclusivement à Curaçao[2]. La base est faite en bois. Le joueur frappe la calebasse flottante avec les mains (Template:P.) [3]. Le tambour d'eau est joué pendant la coupe du sorgho pour accompagner les chansons makamba (terme familier portant atteinte aux Hollandais colonisateurs[2]) aussi connue sous le nom de kantika di bastel, ces chants dissimulant des protestations contre les injustices sociales: « As it was generally the case through Caribbean, the texts of these dirges and work songs camouflaged protest against social injustice in metaphorical language[2] ».

nl.wiki: Een godo (naam in Suriname) of bastél (Curaçao) is een slaginstrument. Het bestaat uit een grote kalebas die met water wordt gevuld en een kleine kalebas die daar op de kop in drijft. Dit geheel wordt met stokken bespeeld.[1] In Suriname wordt de godo in het district Para bespeeld en in Curaçao staat het bekend als bastél.[2]

Het komt van oorsprong uit Benin en deed daar dienst tijdens begrafenisrituelen. Het is in Afrika ook bekend in Senegal en verder in Guinee waar het ook door vrouwen wordt bespeeld. Verder is in Amerika en de Caraïben bespeling waargenomen in Brazilië, Cuba en Haïti.[2]


Agan ta un instrumento di batido, tambe yamá heru, ku antiguamente tabata wòrdu usá pa akompañá e *tambu i e *kachu durante e fiesta di kosecha. Ademas, e agan tabata ser usa pa indiká e medida ora di hasi trabou pisá i ora di karga hende pa hospital. E instrumento aki ta forma di un skèrpi ku a keda kibra for di un plaka, ku a bira kasi un kobra, i e tin un largura di mas o ménos 40 cm i un diametro di mas o ménos 10 cm. E agan tabata wòrdu toka ku e slòt na suela, riba brasa, dor di bati riba dje ku un bara di heru, di mas o ménos 30 centimeter largu, yamá manga. Pa protehá e kurpa di e brasa di e hungadó i tambe pa aumenta e posibilidatnan di wega, un banda di heru - barbá - tabata wòrdu pone na e man ku tabata tene e agan. E agan, tambe konosí na Afrika Occidental, Nigeria i Benin, ta wòrdu toka durante ritualnan den honor di ⁇ Ogun ⁇ , e Dios di heru. (Kontra. Haiti: ⁇ hogan ⁇ , Cuba: ⁇ ogan ⁇ ).


Category:Instrumento musikal Category:Aruba Category:Boneiru Category:Kòrsou

Een slaginstrument, ook heru genaamd, dat vroeger gebruikt werd om de * tambu en de * kachu te begeleiden tijdens de oogstfeesten. Ook werd de agan gebruikt om de maat aan te geven bij het verrichten van zware arbeid en bij het dragen van mensen naar het ziekenhuis. Gemaakt van een bijna tot een koker omgebogen afgebroken schaar van een ploeg, heeft dit instrument een lengte van ongeveer 40 cm en een doorsnede van ongeveer 10 cm. De agan werd met de gleuf naar boven gekeerd liggend op de arm bespeeld door er met een ijzeren staafje, ongeveer 30 cm lang, manga genaamd, op te slaan. Om de huid van de arm van de bespeler te beschermen en tevens om de speelmogelijkheden te vergroten, werd een ijzeren band - barbá - om de pols gedaan bij de hand waarmee de agan werd vastgehouden. De agan, ook bekend in West-Afrika, Nigeria en Benin, wordt daar bespeeld tijdens rituelen ter ere van “Ogun”, de God van het ijzer. (Vgl. Haïti: “hogan”, Cuba: “ogan”).[1]


hoetink


  • Becu, ta un instrumento musikal traha di un uitgehold stemgel di maishi di 40 pa 50 cm di largura. midden in e stemgel zijn vlak naast elkaar twee spleetjes gesneden, waardooor de muzikant blaast. De open uiteinden worden met de handel min of meer afgesloten om het geluid te temperen. ook de stengel van het suikerriet werd er wel eens voor gebruikt.

Bekú Een muziekinstrument gemaakt van een uitgeholde sorghostengel (de stengel van de zogenaamde "maishi chiki" plant) van 40 a 50 cm lengte en 2 cm dikte. Op ongeveer 3 cm van een der gaatjes, echter op de lijn die gevormd wordt door de twee gaatjes, wordt in de lengte van de stengel een tongetje ingesneden, waardoor beurtelings wordt geblazen en gezogen. De toonhoogte-verschillen worden verkregen door de gaten met de duimen beurtelings af te sluiten en te openen. De bekú werd gespeeld om de tijd te doden bij het bewaken van de sorghovelden tegen vernieling door vogels en andere dieren. Ook werd de bekú tijdens familiefeesten gespeeld, begeleid door de wiri en de bamba. Wordt vandaag nog gespeeld in Benin en Opper-Volta, respectievelijk papo en bumpa genoemd.[1]


Gogorobi

Een eenvoudige vorm van ocarina, gemaakt van een uitgeholde kleine kalebas. Zowel bij de steel als bij de zijwand wordt een gaatje van ongeveer 8 mm doorsnede geboord. De gogorobi wordt bespeeld door over het gaatje bij de steel te blazen terwijl het gaatje aan de zijwand afwisselend geheel of gedeeltelijk wordt afgesloten. Afhankelijk van de handigheid om dit gaatje steeds anders gedeeltelijk af te sluiten, kunnen verschillende tonen gespeeld worden. Doorgaans werden er twee tonen op de gogorobi gespeeld ter begeleiding van de wandelpas van kinderen op weg naar school.



Un cas di cunucu (papiamentu: kas di kunuku) ta un cas tipico na e islanan ABC, cu usualmente ta situa den cunucu.

Cunuku ta nifica ‘plantacion’ (i tambe ‘campo’). Despues di e conkista di e islanan door di e Hulandesnan, e West Indische Compagnie (WIC) a establece plantacionnan na gran eskala pa komersio ku Europa. Pa traha riba e plantashinan, nan tabata trece catibonan for di Africa y a traha casnan riba e tereno di plantashon, den e estilo custumber na West Africa. Materialnan comun riba e islanan, manera palu, piedra di coral, piedra di kalki of lodo mescla ku sterilisashon di baka riba un mimbre di rama, tabata wòrdu usá pa e murayanan, i palu di maishi òf kaña tabata wòrdu usá pa e daknan. E materialnan aki ta reflehá den e palabranan papiamentu: kas di yerba ta nifiká “hut di yerba”, cas di torto ta nifica “hut di lodo”, kas di pal’i maishi ta nifiká “hut di palu di maishi”.

Aruba

[editá | editá fuente]

Na Aruba ta dividí casnan di cunuku den cuater categoria. Casnan prome cu 1920, casnan despues di 1920, casnan cu un dak y casnan cu dos dak.[1]

Boneiru

[editá | editá fuente]

Na Boneiru na 1937, segun e teniente gobernador, e introdukshon di e diseño standart di kunuku no tabata nesesario

“E kunukero i/òf trahadó boneriano, kontrali na su kompañero di klas den gran mayoria di e di dos òf di tres distrito riba Curaçao, no tin su kas di baka pa biba aden tur ora, sino mas bien pa sirbi komo refugio durante áwaseru òf mal tempu atrobe - esaki ta e rancho òf ramada - ora e tin ku traha riba e tereno Normalmente e tin su mes kas den un di e pueblonan òf hamletnan riba e isla i e ta pues muchu mas mihó ku e promedio di kas di konukoe na Curaçao. ." E gobernador ta skirbi mas aleu:

“Por deklará kompletamente di e boneriano ku e tin e karakterístika ku no ta sufisientemente apresiá pa kuida su kas masha bon (…) pa e por haña su mes kas e lo priva su mes di hopi, asta sufisiente kuminda i paña".[2]

Kòrsou

[editá | editá fuente]

Ora sklabitut a wòrdu aboli riba 1 di yüli 1863, ex-catibunan a haña terenonan chikitu ku nan por a usa pa kultivá kuminda. E fundashon di e refineria di zeta (e Isla) na kuminsamentu di siglo 20 a kombertí e trahadónan di plantashon anterior den trahadónan di refineria di zeta. Durante e periodo aki, bleki di zeta i piedra aplastá tambe ta wòrdu usá pa e murayanan di e kasnan i bleki aplastá, blachi di heru ondula i tegel di dak pa e daknan. E kasnan aki ta wòrdu yamá kas krioyo.

Kasnan tambe a wòrdu konstruí di palu ku a wòrdu usá komo pakete pa transporte di merkansia pa laman. E kasnan aki ta wòrdu yamá kasnan di planki, Papiamentu: kas di tabla.

E kasnan original di Kunuku no tabatin un veranda ni un kushina pafó. Un desaroyo den e añanan despues di Segundo Guera Mundial ta ku kasnan ta wòrdu konstruí segun e konsepto di kunuku, pero ku un kushina i un veranda paden. Construccion ta wordo haci cu material manera piedra y tegel di dak.

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.



Benta ta un instrumento musikal ku bo lo haña kasi nunka mas. E kantidat di hende ku por hunga e wega bon no ta mas ku dies. Su aparensia ta manera un arko.

Benta is een muziekinstrument, dat je nauwelijks meer ergens zult tegenkomen. Het aantal mensen die hem goed kunnen bespelen, gaat de tien niet te boven. Zijn uiterlijk is ctat van een boog. Een boven het vuur gebogen karawara-tak, twee vingers dik, bespannen met een vers gesneden reepje van een cocostak. Om het te betokkelen dient een dun takje van de v (schubappelboom). ongeveer 2u cm lang, of ook wel het handvat van ten lepel. De boog steunt met het ene eind op de knie van de muzikant. Het andere eind houdt hij voor zijn gezicht, en wel zo, dat de snaar vlak voor zijn enigermate geopende mond komt, bijna erin. Juist daarnaast slaat hij met het stokje. De mondholte dient als klankbord. De linkerkant van de snaar wordt met een stukje ijzer of de achterkant van een mes telkens ingedrukt, zodat er een drietal tonen ontstaan. En het is verrassend hoeveel muziek uit zon primitief instrument te voorschijn wordt getoverd. Maar de benta heeft zich niet kunnen handhaven, terwijl toch verschillende andere primitieve instrumenten tot op de dag van vandaag populair zijn gebleven, en in conjunto's worden gebruikt. Zelfs zonder te veranderen. Denk maar eens aan de wiri, de triangel, de maraka.[1]

Een muziekinstrument bestaande uit een gebogen tak van de karawara (cordia alba), of een andere taaie houtsoort, waarop de vezel van een kokosblad wordt gespannen. Een der uiteinden van de boog wordt zodanig tegen de geopende lippen gehouden dat de mondholte als resonator kan dienen. Om tonen voort te brengen wordt de vezel in trilling gebracht door er met een stokje, de manigueta, vlak bij de mond tegenaan te tikken. De toonhoogte wordt veranderd door de mondholte te vergroten of te verkleinen; dit gebeurt door bewegingen met de tong. De spanning van de vezel wordt gewijzigd door er met een stuk metaal of met de achterkant van een mes tegenaan te drukken.

In Centraal-Afrika, van waaruit deze mondboog zich heeft verspreid over een groot gedeelte van Midden- en Zuid¬Amerika, wordt hij bij voorkeur door meisjes en jonge vrouwen bespeeld als begeleiding van korte verhaaltjes. De twee tonen die erop gespeeld worden verhouden zich in seconde-afstand. Diverse benamingen worden gebruikt: lusuba, lukunga, guru, inkoko, enz.[2]

instrument musikal

[editá | editá fuente]

Bamba ta un instrumento musikal Bamba ta konsistí di dos pida bambu hòl, yamá kaña brabu. Laman ta karga trese bambu òf kaña brabu na kosta nort di Boneiru. For di tur e pipanan ku ta yega kantu, ta skohe esunnan ku tin un diameter entre 7 pa 12 centimeter. Ta kòrta un pipa mas largu ku e otro. Ta toka bamba batiendo duru abou riba tera. E tokadó di bamba tin den kada man un pipa di bambu i e ta bati un biaha esun i otro biaha e otro riba suela. Bamba ta un di e instrumèntnan rítmiko mas simpel i mas bieu31,32.[3]


Barí ta un instrumento musikal

[editá | editá fuente]

Na Boneiru, barí ta referí tantu na e instrumènt mas importante den músika kultural, komo na e selebrashon di barí. Ántes tabata usa barí di ròm komo instrumènt. Despues ku e barínan ei no tabata bini mas, a kuminsá traha barí di palu. Ta kurti kueru di kabritu òf di karné pa pone riba e barí. Grandinan ta bisa ku e kueru di karné ta toka mas mihó ku esun di kabritu. E tokadó ta wanta e barí krusando su pianan rònt di e barí. Pa e barí saka zonido, e tokadó ta bati ku su dedenan riba e kueru33.

Wiri

[editá | editá fuente]

Ta traha wiri di heru, koper òf stal. Si usa heru, e zonido di wiri ta mas kla. E largura di wiri ta entre 20 ku 30 centimeter. Den e hanchura di e wiri, nan ta skèrf algun strepi di punta pa punta. Pa toka wiri e tokadó ta tene e instrumènt den su man. Den su otro man e tin un otro heru ku e ta raspa riba e instrumènt pa saka ritmo. Na Boneiru wiri ta un instrumènt ku no por falta34.44

Sinfonia di man

[editá | editá fuente]

Durante di e selebrashon di maskarada, e instrumènt mas prinsipal ta sinfonia di man. Esaki ta un sinfonia ku ta toka ku man. E tokadó di sinfonia di man ta dirigí e grupo di maskarada. Otro tipo di instrumènt Segun tempu ta desaroyá, gruponan a introdusí mas instrumènt musikal den e ritmo kultural di Boneiru. Esnan ku mi a menshoná tabata tei tur tempu i tei te dia di awe. Tin instrumènt di ántes ku awendia bandanan no ta usa mashá mas. Por ehèmpel karkó. Karkó ta e kokolishi di mas grandi na Boneiru. Tabata usa kaska di karkó ántes komo instrumènt di supla pa tur tipo di okashon.



Premio Crioyo di Oro ta un premio musical di Aruba, otorga anualmente pa fundacion Go Cultura.

Laureado

[editá | editá fuente]


Premio Sticusa tabata un premio literario pa tur idioma di Surnam i Antias Hulandes, pr ehempel Srnan Tongo, Hindi i Papiamentu ku eksepshon di hulandes.

  • 1976
    • premio literario - Guillermo Rosario
    • premio di incentivo - Henry Habibe; Federico Oduber
  • 1975
  • 1976
  • 1977

Adriaan Lacle (16 di juni 1866 - 21 di juni 1935), tabata un komersiante magnate Arubano.

cu ta conecta cu varios eificio di herencia:

Biografia

[editá | editá fuente]

Hij is geboren op 16 juni 1866, yiu di Casper Pieter Laclé en Nano Jacomina Nicolasa Henricus y tabata e mayor di seis yu. No tin hopi konosementu tokante su edukashon di mucha òf kualke di su promé eksperensianan di negoshi, pero durante su bida laboral e a yuda hende haña prestamo, tabata un komersiante ku a logra hopi, i tabata doño di varios tereno. De echo, el a encarga e konstrukshon di e famoso kastigu La Quinta Carmen, awor un restorant. Ounke nunka e mes no a biba den e kas bunita ei, su kas mes tambe tabata reflehá su éksito i bon gusto. Awe ainda su kas ta den bon kondishon i por haña e kas den e kaya di Oranjestad. Pa loke ta trata su bida personal, ta bisa ku el a kasa dos biaha durante su bida. E tabatin su promé yu muhé durante su promé matrimonio, pero el a pèrdè su esposa poko despues di su nasementu. Durante su di dos matrimonio el a haña 16 yu. Sinembargo, a bisa ku solamente 11 di e 17 hòmbernan ei a logra pasa 18 aña di edat.

Na 1891 el a bolbe casa cu Leonsa Oduber (1871- 1951) El a fayece na e edad di 69 ana.

(Oranjestad)—The name Adriaan Laclé may ring a bell to locals as one of the bigger roads on the island, but about a century ago, Adriaan Laclé was a rich businessman, well-known for his generosity, wealth, and taste. Adriaan was born in 1866 and was the eldest of six children. Not much is known about his childhood upbringing or any of his earlier business ordeals, but during his hay day he often helped people get loans, was a well-established trader, and owned several plots of land. In fact, he commissioned the construction of the famous La Quinta Carmen manor—now a restaurant. Though he himself never lived in the beautiful manor, his own house also reflected his success and good taste. Today his house still stands in good condition and can be found in the back streets of main street Oranjestad. Regarding his personal life, it has been said that he was married twice during his lifetime. He had his first daughter during his first marriage but lost his wife soon after her birth. During his second marriage, he fathered 16 children. However, it has been said that only 11 of those 17 made it past 18 years of age. Perhaps two of his most well-known daughters are Maria Monica Laclé and Maria Veneranda Laclé, who went on to marry successful brothers Eloy Arends and Maximilian Arends, respectively. Their houses are still standing; Eloy and Maria Monica’s mansion functions as a townhall, used to host civil marriages, while Maximilian and Maria Veneranda’s house stands on the opposite side of the road to them—though currently under renovation after years left in ruin.[1] Source: De Kolibrie op de Rots (en meer over de geschiedenis van Aruba) by Evert Bongers


Pan bati cu pisca y cabaron

en.wiki: Pan bati ta un pan plat, cu ta un autentico specialidad di e cushina Arubano. Na Aruba ta come esaki como pan y na banda di otro platonan manera sopa carni, stoba y paska hasa. Tambe por come cu sucu riba dje o otro reyeno. Pan bati ta parce un pancake, pero cu un sabor diferente y hopi menos dushi.[1] E ta traha di hariña di maishi (sorghum), hariña di trigo y lechi. Originalmente e tabata wordo traha riba un casuela, awendia ta uza un panchi.[2]


E creacion di pan bati a ser influencia pa diferente cultura manera esun di e conkistadonan Spaño i esun di e nativonan indjan. Pero e influencia di mas grandi a bini di e cultura crioyo Arubano.

Pan bati ta un auténtiko plato di Aruba, ku ta parce pancake pero ku un sabor diferente. Pan bati ta un plat di pan ku ta wòrdu traha manera pancake, pero ku un sabor hopi ménos dushi. E ta un plato di banda hopi popular i ta kumpli ku kasi tur kos típiko arubano, manera sup, stew i piská fritu òf shellfish. E por wordo combina na banda di diferente plato manera sopa carni, stoba y paska hasa.

Pan Bati is een vrij dikke pannenkoek die van oorsprong uit Aruba komt en gebakken wordt op een kasuela. Een kasuela is een gietijzerplaat waar ( met erg weinig boter ) de pannenkoeken op worden gebakken. Intussen heeft de kasuela plaats gemaakt voor de koekenpan.[3]

In Aruba maishi rabo (Sorghum bicolor; Spc.introduced) is used to make pan bati (typical Aruban flat native bread). While funchi is made from corn (Zea mais)
Casuela (flat cast iron griddle)or Buren(flat clay griddle)are used to cook arepa cachapa and pan bati. An equivalent variety is the comal.
Fried piska cora (red snapper), shrimp, and pan bati.

Pan bati

[editá | editá fuente]

Pan bati is een authentiek Arubaans bijgerecht, dat pannenkoek lijkt maar anders van smaak is.[4] Pan Bati is een broodachtig bijgerecht dat wordt gebakken als pannenkoeken, maar veel minder zoet smaakt. Het is een zeer populair bijgerecht en past bij bijna alle typisch Arubaanse gerechten, zoals soepen, stoofpotjes en gebakken vis of schelpdieren.

E pancake pisá aki ta wòrdu traha di kuminda di sorgo i lechi. E pasta ta wòrdu traha riba un plaka di heru, e cazuela. I e pan bati ta kuminda komo kuminda di banda ku piska, karni, sopa òf stew. Na lugá di patata òf riso. Den algun reseña e proporshonnan di farinha di maishi i farinha di trigo ta varia, i algun kushinan ta añadí un wowo òf sukari di vanila na lugá di sukari normal. E ta un receta excelente pa experimenta cu ne. Y cu bo no tin cazuela, no ta importa. Un bon pan tambe lo ta bon.

E panbati ta traha di un compuesto di harina di maishi i di trigo. E proporshon di esakinan ta krusial pa por haña un resultado bunita i friu. Originalmente, Pan Bati tabata wòrdu kaktá riba un plaka di heru, e casuela.

Deze dikke pannenkoek wordt gemaakt van sorghummeel en melk. Het deeg wordt op een ijzeren plaat, de cazuela, gebakken. En de pan bati eet je als bijgerecht bij vis, vlees, soep of stoofgerechten. In plaats van aardappels of rijst. In sommige recepten variëren de verhoudingen van het maismeel en het tarwemeel, en sommige koks doen er een ei bij, of vanillesuiker in plaats van gewone suiker. Een uitstekend recept dus om mee te experimenteren.En dat je geen cazuela hebt, geeft niets. Een goede bakpan voldoet ook.

De panbati is gemaakt van een mengstel van mais- en tarwemeel. De verhouding hiervan is cruciaal om een lekker luchtig resultaat te krijgen. Oorspronkelijk werd Pan Bati gebakken op een gietijzeren plaat, de casuela.[5] Maar het gaat ook prima in een koekenpan. De naam pan bati betekent letterlijk "geslagen of geklopt brood". Het doelt natuurlijk op de bereiding van het beslag, dat flink schuimig wordt opgeklopt voordat het in de pan gaat. Panbati wordt meestal bij het avondeten gegeten en wordt geserveerd als alternatief voor rijst, aardappelen of funchi. Soms wordt de panbati ook gewoon als pannekoek gegeten met een klontje boter en wat poedersuiker.

Op feesten wordt geitensoep met pan bati gegeten.

Category:Aruba

Premio Nacional di Teatro (PNT) ta un premio institui pa departamento di Cultura di Aruba (DCA) na aña 2004. Otorgamento di e premio ta tuma luga anualmente na ocacion di e celebracion di Dia Mundial di Teatro, riba o rond di 27 di maart.

E premio ta wordo otorga na persona, grupo of fundacion cu a contribui na desaroyo di arte di tarima na Aruba.[1] Cada lustro ta entrega alaves e “reconocemento special di Bida Largo” na un persona, cu a dedica henter su bida na servicio di teatro, pa su trabou, sacrificio y aporte den e campo teatral.[2] E prome premio a wordo otorga na 2005 y e prome reconocimiento di Bida Largo na 2009, titulo cu a bay pa prome bes na e tecniconan di Cas di Cultura Aruba, señor Richard Hopmans y señor Rolande Bryson.

Laureado

[editá | editá fuente]
  • 2005 - Mascaruba, grupo teatral
  • 2006 - Jubi Naar (1943-2024), autor, critico, actor, periodista y director di teatro
  • 2007 - Amy Lasten, maestro, directora y actriz
  • 2008 - Carmen Herrera, autor, director di teatro, actriz y compositor hunto cu grupo teatral Kibrahacha
  • 2009 - Oslin (Chin) Boekhoudt (19??-2015), autor, actor y director di teatro
  • 2010 - Leo Tromp (1943-2021), presidente Internacional di Teatro Amateur, IATA y FUNDARTE.
  • 2011 - Vale Croes (1951-2015), comediante
  • 2012 - Mirto Laclé, gestor cultural
  • 2013 - Diana Antonette, actriz y directora di Teatro di Danza Arubano.
  • 2014 - no a otorga premio
  • 2015 - no a otorga premio
  • 2016 - no a otorga premio
  • 2017 - no a otorga premio
  • 2018 - no a otorga premio
  • 2019 - ?
  • 2020 - ?
  • 2021 - Lenie Jeandor, actriz, escritor y director di teatro
  • 2022 - Persey Jeandor, actor, cantante, comediante y director di teatro
  • 2023 - Norman de Palm, productor di teatro
  • 2024 - Instituto Pedagogiko Arubano (CKV Teatro)

Recipiente “Reconocemento Special di Bida Largo”

[editá | editá fuente]
  • 2009 - Richard Hopmans y Rolande Bryson, tecniconan di Cas di Cultura Aruba; pa dedica henter nan bida na servicio di teatro, pa su trabou, sacrificio y aporte den e campo teatral)
  • 2019 - Farita Luidens, actriz, comediante, productor, escritor di teatro; pa 50 aña den farandula cu su mega produccion “Ken ta Basha Abou”)
  • 2020 - Cas di Cultura; pa mas di 60 aña na servicio teatral y cooperacion pa lanta arte di tarima.


Manera ta custumber, tur aña Departamento di Cultura Aruba ta organisa e actividad teatral di mas grandi na Aruba cu ta relaciona cu Celebracion di Dia Mundial di Teatro. Anexo na e programa di celebracion, cada aña ta otorga e Premio Nacional di Teatro na un persona, grupo of fundacion cu a traha y cu a contribui grandemente cu e desaroyo di teatro na Aruba.[1]

Cada lustro ta ser entrega alaves e “Reconocemento Special di Bida Largo” na un persona, cu a dedica henter su bida na servicio di teatro, pa su trabou, sacrificio y aporte den e campo teatral.[2]

Museum of Industry (Museo di Industria) ta un museo na Aruba, dedica na e historia industrial di e isla, ku a kuminsá den siglo 19. E ta situa na San Nicolas, den e edificio monumental di e toren di awa. Despues di restauracion di e edificio e museo a habri na juli 2016.

Exhibicion permanente

[editá | editá fuente]

Pa medio di exposicionnan elabora y instalacionnan multimedia e museo ta mustra sinku pilar economico importante den historia di Aruba. E ta trata di e industrianan di oro, aloe, fosfato, petroleo y turismo.

Museo di Industria ta forma parti di Fundacion Museo Arubano, cu ta un fundacion cu ta traha pa mantene, preserva y protehá e sector cultural di Aruba, historia y naturalesa.

Edificio

[editá | editá fuente]

E toren di awa a wòrdu konstruí na 1939; architecto tabata Pieter van Stuivenberg. Su construccion ta konsistí di tres sekshon: e substruccion, e shaft vertical halto, y e tanki na e parti ariba. Na 2003 Fundacion Fondo pa Monumento Aruba (SMFA) a kumpra e edificion pa asina e por ser restaurá i konservá como un di e monumentonan di Aruba.


E museo ta mustra pa medio di exposicionnan elabora y instalacionnan multimedia e sinku industria mas importante den historia di Aruba: oro, aloe, fosfato, petroleo y turismo. E Museo di Industria ta situá den e Toren di Awa na San Nicolas i ta konta e historia industrial di Aruba, ku a kuminsá den siglo 19. E toren di awa a wòrdu konstruí na 1939 i ta konsistí di tres sekshon: e substruccion, e shaft vertical halto, y e tanki na e parti ariba. A kumpra e Toren di Awa pa e Monumentonan di Fundashon na 2003 asina e por ser restaurá i konservá como un di e monumentonan di Aruba. E Museo di Industria ta forma parti di Aruba Fundacion di Museo (Fundacion Museo Aruban), cu ta un fundacion cu ta traha pa mantene, preserva y protehá e sektor kultural di Aruba, historia i naturalesa. E museo di E industria ta habri tur dia for di 9'or di mainta te 6 di atardi.

The Museum of Industry is located in San Nicolas—better known as the art capital of Aruba. This museum exhibits the industrial history of gold, aloe, phosphate, oil and tourism through elaborated displays and multimedia installations.[3] The Museum of Industry is situated in the Water Tower in San Nicolas and narrates Aruba's industrial history, which began in the 19th century. The Water Tower was built in 1939 and consists of three sections: the substructure, the high-rising vertical shaft, and the tank at the top. The Water Tower was purchased by the Monuments Fund in 2003 so it can be restored and preserved as one of Aruba's monuments. The Museum of Industry is part of Aruba Museum Foundation (Fundacion Museo Aruban), which is a foundation set to maintain, preserve, and protect the Aruban cultural sector, history, and nature. The museum of Industry is open daily from 9 am till 6 pm. For more information, check out their Facebook page Museum of Industry Aruba.


Musica den Caribe Hulandes

[editá | editá fuente]
  • en.wiki:Music of the former Netherlands Antilles

E músika di Antias Hulandes ta un kombinashon di elementonan nativo, afrikano i europeo, i ta estrechamente konektá ku tendensia di paisnan bisiña manera Venezuela i Colombia i islanan manera Puerto Rico, Cuba, Santo Domingo, Haiti, Martinique, Trinidad, Dominica i Guadeloupe. E islanan di Curaçao i Aruba, ku tabata forma parti di Antillanan Hulandes, ta konosí pa nan vals, baile, mazurka i un tipo di músika ku ta wòrdu yamá tumba, ku a haña su nòmber for di e tambornan di conga ku ta akompañá e músika.

E otro islanan ta hopi mas chikitu ku Aruba, Bonaire i Curaçao. Nan ta Sint Eustatius, Sint Maarten i Saba. Sint Eustatius tin un bida nocturno chikitu, ku solamente un club nocturno (e zouk Largo Height Disco) [1] na 1996. E habitantenan, e "Statianonan", ta tene baile improvisá den kaya, yamá "road blocks", usando stereo di outo. Saba tin un kantidat di baile den diferente restorant, inkluyendo un gran variedat di hip hop, calypso, soca, kompa, zouk, bouyon, reggae i merengue. Sint Maarten tin un bon konosí tradishon di karnaval ku músika i baile, ku ta tuma lugá meimei di aprel i ku ta kulminá ku e tradishonal kimamentu di Rei Moui-Moui, i tambe un kantidat di klubnan di anochi i kasinonan ku músika; "spot"nan popular kaminda lokalnan ta bai baila ta inkluí Boo Boo Jam i Lago Height, tur dos situá na e parti nort (franse) di Sint Maarten; e banda di kasinonan mas popular ta King Bo-Bo, konosí komo e "King of Calypso". 2]

Aruba

[editá | editá fuente]

Musica ta masha estrechamente conecta cu e cultura Aruba, y ta hunga un rol importante den fiesta, carnaval y celebracionnan informal. E músika di karnaval a nase na Trinidad na fin di siglo 18, i ta kombiná temanan romántiko, melodía inspirá den calypso, i tambor di tumba. Otro selebrashonnan Arubiano ku ta basá riba músika ta incluí Dera Gai, Dande, Gaita i Aguinaldo.

Op Aruba speelt muziek niet alleen op feestdagen een belangrijke rol, maar ook tijdens de carnavalsperiode en informele vieringen. Omdat het eiland zo klein is, heeft de muziek van Aruba rijke invloeden van Afrika, Europa en Latijns-Amerika. De muzikanten hebben de muziek wel een onmiskenbaar Arubaans/Antilliaans geluid gegeven zodat het toch niet hetzelfde is.

Bonaire

[editá | editá fuente]

E isla di Bonaire ta konosí pa un kantidat di baile, entre otro e baile di Bari i e baile di Simadan. Polka, carioca, rumba, merengue, danza, joropo, jazz waltz i mazurka importá tambe ta popular. Baile di Sinta ta un baile popular di fertilidat, ku ta wòrdu ehekutá rònt di un palo di mei. Cancionan di trabou tradicional Africano na Bonaire a evoluciona cu tempo den cancionan ritual cu baile compleho, instrumentacion y polifonia. 3]

E Bari, ku ta wòrdu ehekutá durante e festival di e mesun nòmber, i tambe na otro okashonnan, ta wòrdu dirigí pa un kantante soltero ku ta improvisá tekstonan ku ta komentá eventonan lokal i figuranan (un kantante asina ta similar na un calypsonian). E baile di Bari, ku ta wòrdu ehekutá durante e festival di Bari, ta bai huntu ku un tambor ku ta parse un bongo, yamá un Bari. E promé parti di e baile ta presentá hòmbernan ku ta kompetí den un baile stilizá, ritual pa muhénan, siguí pa un parti kaminda e parnan ta baila, maske nan no ta mishi (e ta similar na tumba).[ 3]

Despues di e kosecha di sorgo den luna di febrüari te ku aprel, e festival di Simadan ta tuma lugá pa selebrá, ku e wapa, un baile ritmiko, ku ta bai huntu ku e selebrashon. E kansionnan tradishonal di Simadan ta inkluí tres forma di yamada i kontesta, e Dan Simadan, Belua i Remailo. Nan ta uza instrumentonan manera bari, wiri, karko, quarta, guitar, triangle y clapping. 3]

Bari is a festival, dance, drum and song type from the Dutch Antillean island of Bonaire. It is led by a single singer, who improvises. Lyrics often concern local figures and events of importance.[4]

korsou

[editá | editá fuente]

Tumba is a style of Curaçao music, strongly African in origin, despite the name's origin in a 17th-century Spanish dance. Traditional tumba is characterized by scandalous, gossiping and accusatory lyrics, but modern tumba often eschews such topics. It is well known abroad, and dates to the early 19th century. It is now a part of the Carnival Road March.[5]

Sint Maarten

[editá | editá fuente]

Quimbe is a topical song form from the Dutch Antillean St Maarten. It traditionally accompanies the ponum dance and drumming, but is now often performed without accompaniment. Lyrics include gossip, news and social criticism, and use clever puns and rhymes. Performance is often competitive in nature.[6]

Other genres include:

Het Natuurhistorisch Museum van Bonaire is een museum geopend in 1885 en gevestigd in Kralendijk op Bonaire .

Geschiedenis Gebouwd in 1885 door een Venezolaanse plantage-eigenaar, werd de eigenaar er na de Tweede Wereldoorlog van beschuldigd samen te werken met de nazi's door de bewegingen van transportschepen met een zender-ontvanger door te geven aan Duitse onderzeeërs in de Caribische Zee. De eigenaar wordt in Venezuela gearresteerd en de eigendommen worden in beslag genomen. Vervolgens werd het in 1947 aangekocht door de familie Herrera , een van de meest invloedrijke families op Bonaire . Het huis heette destijds het “Van der Reehuis”. Het groeide uit tot een kleine winkel met vlees van de plantage in Washington, houtskool, groenten, ingeblikte goederen en vervolgens bier en limonade.

Tegenwoordig is dit herenhuis een van de historische monumenten van Bonaire en herbergt het het Bonaire Natural History Museum. Het bewaart Indiase kunstvoorwerpen, schelpen en zeedieren , Bonaire-vogels, koralen, schelpenfossielen, plantagegereedschappen, antieke flessen en nog veel meer .

FuHiKuBo (Fundashon Históriko Kultural Boneriano) ta un organisashon boneriano dedika na registra e historia di Boneiru. El a wordu funda dia 6 di ougustus 1998.

[editá | editá fuente]


FuHiKuBo (Fundashon Históriko Kultural Boneriano) es una organización de Bonaire dedicada a registrar la historia de Bonaire. La fundación se creó el 6 de agosto de 1998 y se dedica a la[1]: Dat doet zij onder meer door Bonairiaanse ouderen op video te laten vertellen over hun eigen geschiedenis. De collectie bestaat uit archiefmateriaal verzameld door Boi Antoin. Via de website archivoboneiru.com zijn meer dan 1000 interviews en documentaires te zien die een beeld geven van het eiland.[7]

E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.


Dak di Casita Geel

Casita Geel (of ex-cas di Aruba Bank) ta un cas di cunucu na Oranjestad, Aruba, situa den centro di ciudad na Weststraat 15. E ta un monumento proteha y a wordo registra den Registro di Monumento dia 10 di mart 2011. Het kunukuhuis gelegen aan de Weststraat 15 is een beschermd monument en is op 10 maart 2011 in het Monumentenregister ingeschreven.[2] Het is eigendom van de Stichting Monumentenfonds Aruba en was tot eind 2019 in gebruik als kantoor van ARINA.

Historia

[editá | editá fuente]

Casita Geel ta un cas di cunucu construi na aña 1908 na crusada di Caya G.F. Betico Croes (antes Nassaustraat) y Waterweg, pega cu e edificio di Aruba Bank. Ta probable cu e parti central di e cas a ser construi na 1860 pa un Frances[1] y na 1908 a wordo cumpra pa Richard Johan Eman van der Biest kende tabata casa cu Catharina van der Biest-Oduber. Di e matrimonio aki a nace seis yiu cual tur seis a lanta den e cas aki. Un di e yiunan Frederica van der Biest-Eman a casa cu John Gerard Eman, fundador di e prome instituto financiero di Aruba, Aruba Bank. For di aña 1999 e cas a keda inhabita y no a ser uza mas.

John Eman Bank den Caya Betico Croes

El a resta como e ultimo casita di cunucu den e caya principal comercial di oranjestad, despues cu tur e otronan a keda tumba abou y remplasa pa edificionan nobo i mas moderno durante siglo 20.

Fachada dilanti na Weststraat 15

nl.wiki:Weststraat 15 is een stadskunukuhuis gelegen aan de Weststraat 15 in Oranjestad, de hoofdstad van Aruba. Het staat ook bekend als het Gele Huisje (of "Casita Geel" in Papiaments) of ex-Aruba Bank Huisje.

Het is tot stand gekomen mogelijk in 1908. Er is ook sprake volgens Plantage Zorg en Hoop dat het in 1860 zou zijn gebouwd door een Fransman.[2] [1] Het jaartal 1908 en huisnummer 97 boven de hoofdingang zouden hierdoor verwijzen naar een verbouwing uitgevoerd door de toenmalige eigenaar Richard Johannes Eman die het had aangekocht. Eman was gehuwd met Johana van der Biest en samen kregen ze zes kinderen. Als volwassene trouwde een van de dochters met de bankier John Gerard Eman die de stichter was van de Aruba Bank.

Originalmente, la casa estaba situada en la esquina noroeste de Caya G.F. Betico Croes, antigua Nassaustraat, y Waterweg. Estaba situada con su fachada alejada de la línea de edificación con una plaza con grandes árboles delante. En el contexto urbano y sobre todo para la principal calle comercial de Oranjestad, esta casita era muy especial porque seguía siendo la última casa stadskunuku presente en esta calle. Todas las demás casas stadskunuku habían sido demolidas durante el siglo XX y sustituidas por nuevos edificios más modernos.

Historia

[editá | editá fuente]

Galeria

[editá | editá fuente]
Mira tambe e kategoria Caribiana/Sandbox/Herensia di Wikimedia Commons pa mas dato mediatiko tokante di e tema aki.

Casita Geel ta un cas di cunucu construi na aña 1908 na crusada di Caya Betico Croes y Waterweg, pega cu e actual edificio di Aruba Bank. Probablemente e parti central di e cas a ser construi na 1860 pa un Franses y na 1908 a wordo cumpra pa Sr. Richard Johan Eman van der Biest kende tabata casa cu Catharina van der Biest- Oduber. Di e matrimonio aki a nace seis yiu cual tur seis a lanta den e cas aki. Un di e yiunan Frederica van der Biest- Eman a casa cu John Gerard Eman, fundador di e prome instituto financiero di Aruba, Aruba Bank. For di aña 1999 e cas a keda inhabita y no a ser uza mas. Na aña 2000 cu e meta pa preserva e casita aki pa futuro generacionnan y evita e bay perdi a dicidi pa muda esaki pa un locacion nobo na Weststraat. Pa aloca e monumento a busca un tereno den Oranjestad mes paso akinan ta caminda cu e cas di cunucu mester a keda mirando cu ta den e area aki so por a haya e tipo di casnan aki. Un otro punto importante tabata cu mester a haya un tereno caminda por a aloca e cas mescos cu na su tereno original na un distancia di 14 meter for di e rooilijn esaki ta ser considera un locacion historico. Asina a logra yega na e tereno caminda e edificio ta actualmente despues cu e tereno a keda traspasa pa Stichting Monumentenfonds Aruba. Esaki ta e unico biaha cu na Aruba a muda un monumento completamente. Despues di a fungi como museo, oficina, restaurant awor eCasita Geel lo ta e cas nobo di Moonshine Diaquiri & Co.[1]

User:Curatoraruba10/sandbox Museo di Industria ta un museo na Aruba. E ta situa den Watertoren di San Nicolas, un edificio monumental na skina di Bernardstraat y Caya Cooper.?

E museo tin un exposicion permanente cu ta pinta e desaroyo industrial di Aruba, cuminsando cu e explotacion minanan di oro, e cosecha di aloe, e industrianan di fosfaat y petroleo y finalmente cabando cu turismo. Het Industriemuseum, gehuisvest in de voormalige watertoren te San Nicolas, geeft een beeld van de industrialisatie van Aruba. Dat verhaal begint met het goud delven, de aloëwinning, de fosfaatindustrie, om dan eerst uit te komen bij de olie­industrie en ten slotte het toerisme. 

Watertoren San Nicolas

[editá | editá fuente]

E edificio iconico aki ta situa na un punto cardinal di e pueblo di San Nioclas, construi pa LWV (Lands Water Voorziening, awendia WEB Aruba NV) den e decada di 1930 pa genera un precion di awa stabiel den e boom town San Nicolas. Architecto tabata [Pieter van Stuivenberg]], kende tabata traha pa LWV na korsou.

locatie

[editá | editá fuente]

Museo Industrial ta situa alabez den un edificio cu ta hopi apropia pa cu e tematica di e exposicion aki…e edificio monumental a ser contrui pa LWV (Lands Water Voorziening) den e decada di 1930 pa genera un precion di awa stabiel den e boom town San Nicolas. Di e forma aki por acomoda e cantidad di migrantenan cu a bin busca un bon futuro na Aruba y cu pa gran parti a establece nan mes den e pueblo aki. Pa loke ta diseño por remarca cu e ta mustra razgonan di estilonan di moderno na momento di su construccion manera art deco y nieuw bouwen cu ta refleha e enfoke riba forma, dynamismo y functionalidad di e periodo. E edificio iconico aki ta situa na un punto cardinal di e pueblo di San Nioclas y sin duda ta un recuerdo potente y symbolico di e desaroyo tecnologico industrial di e epoca atras.


en.wiki: ==Industry museum== The industry museum provides an overview of the industrial activities on Aruba. It has displays of the gold, aloe, phosphate (guano) and oil industries which were present on the island.[1] The public utility companies of Aruba have permanent exhibitions of their activities.[2]

Museo Historico di Aruba ta e museo mas bieu na Aruba. E ta situa den Fort Zoutman na Oranjestad.

Artwell Cain: Het oudste museum is het Historisch Museum Aruba, opgericht 1961 en nu bekend als Museo Historico Arubano (FMA). Aanvankelijk viel het museum onder het beheer van de Stichting Cultureel Centrum Aruba, in 1975 kreeg het een eigen stichtingsbestuur. De doelstelling was het oprichten en beheren van één of meer musea met objecten en kunstzinnige voorwerpen van cultuurhistorisch en natuurhistorisch belang en de bewustwording van de Arubaanse bevolking van het verleden.4 In 1984 kreeg het museum een permanente behuizing in het historische Fort Zoutman, in het centrum van Oranjestad. Dit gebouw dateert uit 1798, de ernaast gelegen Willem III-toren uit 1868.


Museo di Tambú Shon Cola

Museo di Tambú Shon Cola ta un museo chikitu na Kòrsou. E ta situá ost di Willemstad entre Spaanse Water i Sint Jorisbaai, den region di Bandariba. Den un kas di famia, tipo kas di kaha, na Kaya Sabana Baka 31.[3]


Mira tambe

[editá | editá fuente]

Het Museo di Tambú Shon Cola ligt ten oosten van Willemstad, tussen het Spaanse water en de Sint Jorisbaai. Het vrijstaande huis met zijn veranda, dieprode muren en witte vensters is een eenvoudige versie van de deftige landhuizen van de witte elite, in de volksmond kas di kaha. Een bord bij de ingang vermeldt, in het Papiaments: ‘Een volk heeft recht op zijn eigen geschiedenis.’[1]


Het museum is opgericht in april 2015 door Mr. dr. René Rosalia (1948), politicus en oud­minister van Onderwijs, Cultuur, Sport en Wetenschap. Deze tambú­speler en ­componist promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op een onderzoek naar de wettelijke en kerkelijke repressie van afro­culturele volksuitingen. Rosalia is ook een van de drijvende krachten achter het bijschrijven van tambú in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland, in november 2016.91 In het museum bracht hij een groot deel van zijn in 1972 gestarte privécollectie onder. Tekstborden geven uitleg in het Papiaments en Engels. In vertaling: ‘Tambú werd gespeeld vanuit diepe spirituele redenen. De aanwezigheid van tambú in het leven van “yesterday’s people” was om te voldoen aan de plichten die verbonden waren met hun intense spirituele orientatie.’ Tambú bood hun bescherming en veiligheid. Met tambú kon de mens contact maken met God. Zonder tambú was je onbeschermd en zwak. Op een monitor zijn beelden te zien van een feest op Bandabou in 1991, waar paren dansen op tambú­muziek. Tambú is verbonden met de jaarwisseling en eindigt op Dumingu di Tres Rei, de zondag na Drie Koningen. De tambú­spelers identificeren zich met de zwarte koning Balthazar.92

E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.


Johannes (Johan) Hartog (☆ 1912 - † 1997 na Salzburg) tabata un historiador, escritor y bibliotecario antiano. E ta ser considera un di e pioneronan cu a pone e fundeshi pa investigacion cientifico socio-cultural tocante Caribe Hulandes.[2]

Bibliografia

[editá | editá fuente]

Johan Hartog tabata un persona remarcabel; e tabata protestant cu e converti den catolico y a promove den teologia (doctor theologiae) na Universidad di London.[3] E tabata biaha hopi, entre otro den tur skina di Europa y Medio Oriente, acumulando conocemento na diferente universidad, pais y sociedad. Na juni 1940 el a yega Corsou.

Den añanan 1940 pa 1946 Hartog tabata redactor en hefe di Amigoe di Curaçao, corant cu e momento ey tabatin circulacion na tur e islanan di Kòrsou i Dependensianan. Bou di su guia Amigoe a converti di un corant semanal den un corant diario.[3] Despues di 1946 el a continua cu Amigoe como coresponsal. Entre 1946 i 1948 el a muda bek pa Hulanda, unda el a keda nombra redactor en hefe di e corant regional "Gooi- en Eemlander" na Hilversum. Desde 1948 el a traha pa Sticusa (Stichting voor Culturele Samenwerking) y tabata enbolbi pa cu lantamento di un centro cultural na Kòrsou y Aruba. Na 1950 el a wordo nombra director di e biblioteca di Aruba, cu tabata situa na Lagoenweg na Oranjestad. Mas despues e biblioteca ta muda pa Wilhelminastraat, unda Hartog a keda director te su pensioen na 1972.

Hartog tabatin un cantidad di publicacion riba su nomber. Mayoria di su buki a wordo publica na Aruba pa e imprenta VAD (Verenigde Antilliaanse Drukkerijen, antes D.J. de Wit). Di su obranan algun a wordo traduci na idioma Ingles of Spaño. Mas conoci ta su obra Geschiedenis van de Nederlandse Antillen (Historia di Antias Hulandes), un cronica antiano den cuater tomo cu a sali entre 1953 y 1981.[4] Den e ultimo aña a saca como e di cincu tomo un registro y bibliografia historico.

Na aña 1948 Hartog a casa cu Elisabeth Wouters, yiu muhe di G.J.J. Wouters (1883-1973), gobernador di Antias Hulandes entre 1936 y 1942. Huntu nan a biba na La Piccola Marina di 1950 te 1980, ora nan a bandona Aruba pa motibu di salud di Elisabeth.[5] Na 1997 Hartog ta fayece na edad di 85 aña, net un luna despues di su esposa, y a wordo dera na Salzburg dia 21 di mei 1997.

Obra (seleccion)

[editá | editá fuente]
  • 1944 - Journalistiek leven in Curaçao
  • 1947 - Nederland in de West
  • 1953-1981 - Geschiedenis van de Nederlandse Antillen, tomo I te cu IV
  • 1957 - Bonaire: van indianen tot toeristen
  • 1961 - Curaçao: van kolonie tot autonomie: na 1816
  • 1962 - Het verhaal der Maduro's en foto-album van Curaçao, 1837-1962 : uitgegeven ter gelegenheid van het honderd vijfentwintigjarig bestaan van S.E.L. Maduro & Sons
  • 1964 - De Bovenwindse eilanden : Sint Maarten, Saba, Sint Eustatius : eens gouden rots nu zilveren dollars
  • 1967 - The Honen Daliem congregation of St. Eustatius
  • 1968 - Luis Brion: de admiraal-financier (hunto cu Philip Louis Pierre Brion)
  • 1970 - Mogen de eilanden zich verheugen : geschiedenis van het protestantisme op de Nederlandse Antillen
  • 1971 - Honderd jaar gezelligheid in De Gezelligheid, 1871-1971
  • 1973 - Tula: verlangen naar vrijheid
  • 1974 - The courthouse of Sint Maarten
  • 1976 - Geschiedenis van Sint Eustatius
  • 1987 - Juwana Morto: Kustbatterij Aruba
  • 1996 - Het oude fort op de berg : gedenkboek bij het tweehonderdjarig bestaan van Fort Nassau op Curaçao
  • 1997 - De forten, verdedigingswerken en geschutstellingen van Curaçao en Bonaire : van Van Walbeeck tot Wouters, 1634-1942

Johannes Hartog werd op 16 mei 1912 in Baam geboren. Hij volgde het gymnasium en studeerde vervolgens geschiedenis. In 1937, op vijfentwintigjarige leeftijd dus, promoveerde hij in Londen op de 'The Sacrifice of the Church'. Omdat het zijn voornemen was om oripntalist te worden, meldde hij zich als post-graduate student bij het Oosters Instituut in Rome. Zijn gekozen specialisatie zou de Balkan zijn. Maar de Tweede Wereldoorlog verhinderde de voorgenomen studie. Johan Hartog moest Italië verlaten. Omdat een broer van hem met zijn gezin op Curacao woonde, waar deze een betrekking bij de Shell had, belandde Johan Hartog na enige maanden en veel omzwervingen uiteindelijk op Curapao.


Dr. Johan Hartog (1912-1997) was in de jaren 1940-1946 hoofdredacteur van de krant Amigoe di Curaçao, 'weekblad voor de Curaçaosche eilanden'. Onder zijn leiding werd de Amigoe een dagblad. Eind 1946 vertrok Joh. Hartog terug naar Nederland. Daar trouwde hij in 1948 met Elisabeth Wouters. Zij was een dochter van G.J.J. Wouters (1883-1973), een voormalig gouverneur van de Nederlandse Antillen (1936-1942). Vanaf 1948 was Hartog als medewerker van Sticusa (Stichting voor Culturele Samenwerking) betrokken bij de oprichting van het Culturele Centrum Curaçao en het Cultureel Centrum Aruba. In 1950 werd hij benoemd tot directeur van de Arubaanse bibliotheek aan de Lagoenweg in Oranjestad. Later zou de bibliotheek naar de Wilhelminastraat verhuizen, hij bleef er directeur tot zijn pensionering in 1972. Hartog heeft een aantal publicaties op zijn naam staan. Bekendst is zijn tussen 1953 en 1981 verschenen 'Geschiedenis van de Nederlandse Antillen', vier kloeke delen en een register. In de jaren tachtig verhuisde het echtpaar Hartog van La Piccola Marina op Aruba naar Oostenrijk, waar ze overleden in 1997.

Bronnen:

  • "Dr. Hartog vertrokken", in: Dagblad Amigoe di Curaçao d.d. 02-11-1946
  • "Cultuur op korte termijn", in: Amigoe di Curaçao: Dagblad voor de Nederlandse Antillen d.d. 31-05-1950
  • "Verdiensten Hartog gememoreerd. Arubaanse bibliotheek viert 20-jarig bestaan", in: Amigoe di Curaçao: Dagblad voor de Nederlandse Antillen d.d. 14-08-1974
  • "Mevrouw Hartog werd 80 jaar", in: Amigoe d.d. 17-01-1987


Bekendst is zijn tussen 1953 en 1981 verschenen 'Geschiedenis van de Nederlandse Antillen', vier kloeke delen en een register. In de jaren tachtig verhuisde het echtpaar Hartog van La Piccola Marina op Aruba naar Oostenrijk, waar ze overleden in 1997.

Entre 1953 y 1981 el a publica un cronica di e historia antiano den cuater tomo bou di e nomber 'Geschiedenis van de Nederlandse Antillen'. Mayoria di su buki a wordo publica pa e imprenta D.J. de Wit na Aruba.

vijf delen waarvan de laatste 1981: Registerdeel en historische bibliografie bij de Geschiedenis van de Nederlandse Antillen


Eerst die man. Doctor theologiae. Gepromoveerd in de Godgeleerdheid aan de Universiteit van Londen. UH rechtzinnig protas- j tantsche familie. Werd Roomsch- Katholiek. Reisde véél. De Balkan, Rusland. En het Beloofde Land („the much promised land" schreef — geestig en sarcastisch — onlangs „Linie"). Zoo vergaarde Hartog zijn wijsheid. Aan vele universiteiten (iater ook de Pauselijke van Rome), in vele landen en milieus. Met' die wetenschappelijke en wereldwijsheid spoelde hij, na Juni 1940, aan op Curagao. Een zéér vreemde eend in die subtropische bijt. Het was wijsheid van den Kerkvorst van dit kleinste deel des Rijks — Monseigneur Petrus Innocentius Verriet, den bisschop — dat hij Hartog de leiding gaf van het Missie-orgaan, het algemeene nieuwsblad Amigoe di Curagao, dat eenige malen per week verscheen. Hartog maakte er een dagblad van. Een heel merkwaardig, heel pittig, heel persoonlijk dagblad, soms veel te dwaas, maar altijd pittig en de moeite waard. Soms ging de wijsheid van hoofdartikelen en beschouwingen hoog uit boven dagbladpeil. Soms daalde Dr. Hartog naar het peil van de dorpsgemeenschap en spotte op dat peil j dat de spaanders er af vlogen.[1]

Fachada di La Piccola Marina

La Piccola Marina ta un edificio na Oranjestad, Aruba. El a wordo diseña como cas na 1950 pa arkitecto Jan Nagel (1913-1972) riba encargo di Johan Hartog (1912-1997), historiador, escritor y bibliotecario na Aruba. E cas ta unico den su sorto na Aruba.

Edificio

[editá | editá fuente]

E cas di dos piso ta situa den centro di ciudad na L.G. Smith Blvd. 68, banda di Fort Zoutman cu bista riba bahia di Paardenbaai y Wilhelmina Park.[2] E piso abou ta consisti di entre otro un terasa, kamber pa studia, comedor, cushina i kamber cu baño pa e sirviente. E piso ariba tin un sala grandi, dos kamber y un baño. Cada piso tin un superficie di masomenos 90 m². Den e cura tin un casita di aproximadamente 20 m².

Ultimo decadanan el a fungi entre otro como oficina y ta actualmente e sede di Colegio di supervision financiero di Aruba.

Literatura

[editá | editá fuente]
  • Olga van der Klooster & Michel Bakker, Bouwen op de Wind: Architectuur en Cultuur van Aruba, Stichting Libri Antilliani (2007), pag. 187.

De benedenverdieping omvat een terras, studeerkarr eetkamer, keuken, bijkeuken en dienstbodenkamer met badkamer. De bovenverdieping bestaat uit c. . grote woonkamer met grandioos uitzicht, twee slaapkamers en een badkamer. De oppervlakte is circa 90 m 2 per verdieping. In de tuin bevindt zich bovendien een tuinhuisje van circa 20 m 2. Het huis is voorzien van veel kasten en verfijningen en verkeert dank zij zorgvuldige bewoning en regelmatig onderhoud, in uitstekende conditie. Uniek voor Aruba en zeer aantrekkelijk geprijsd op NAf. 285.000,- k.k.

Adolf Kock (1936) ontving een Zilveren Anjer in 2022 vanwege zijn geschiedkundige kennis over Aruba. Met zijn kennis en verzameling van 1 miljoen foto's vanaf 1800 tot nu heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan het behoud van ons cultureel erfgoed.

Tula

[editá | editá fuente]

Vrijheidsstrijder wordt nationale held

[editá | editá fuente]

Tula werd steeds meer gezien als symbool tegen de slavernij. In 2010 werden hij en andere leiders van de slavenopstand officieel gerehabiliteerd als ‘mannen en vrouwen van eer en goede naam’ en op initiatief van het Fundashon Rehabilitashon Tula werd hij zelfs officieel uitgeroepen tot nationale held van Curaçao.[1] Dit werd nog eens benadrukt in 2013, toen het 150 jaar geleden was dat de slavernij door Nederland werd afgeschaft. Dat jaar werd door de ministerraad namelijk uitgeroepen tot het jaar ter ere van de vrijheidsstrijder Tula.[2] Volgens oud-premier Don Martina kan de nationale held Tula zich nu voegen bij illustere internationale vrijheidsstrijders zoals Nelson Mandela, Martin Luther King en Gandhi.[1] Sinds 2020 is hij opgenomen in het lijstje van vijftig onderwerpen die inkijk geven in de Curaçaose geschiedenis, de zgn. Canon van Curaçao.[3]

In Nederland gaat deze erkenning moeizamer. In 2021 werd een motie in de Tweede Kamer om Tula op te nemen in het onderwijs nog afgewezen, maar op 29 oktober 2022 werd wel een motie aangenomen om meer aandacht geven aan de verhalen van vrijheidsstrijders als Tula en anderen in het onderwijs en tegelijkertijd ook onderzoek naar hen te doen.[4] In de excuses van de Nederlandse regering voor het slavernijverleden werd Tula door minister-president Mark Rutte met name genoemd.[5] Op 4 oktober 2023 erkende staatssecretaris Alexandra van Huffelen Tula namens Nederland als 'held voor ons allemaal'. "Het was een man die streed voor vrijheid, gelijkheid en broederschap".[6]

E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.

Monumentenbureau di Aruba ta un departamento gubernamental encarga cu e ordenansa di Monumento y cu a wordo institui dia 1 di januari 1996. E ta e instituto di conocemiento di monumento di Aruba.

Su tareanan tin inclui tur asuntonan general di monumento; entre otro ta prepara y desiña y traha e descripcion pa destaho pa restauracion di monumento, ta supervisa y maneha restauracionnan, ta controla y duna permiso di monumento, ta encarga cu tur asuntonan technico di monumento, duna informacion y educa. E ta e instituto di conocemiento di monumento di Aruba. E departamento gubernamental aki ta departamento cu e expertonan di monumento di Aruba.[7]

E instancia a cuminsa elabora den un espacio chiquito den Centro Educativo Cristian na Oranjestad. Despues di diferente mudanza e ta ubica desde aña 2001 na Schelpstraat 36-38. Monumentenbureau tin un solo director desde 1996 te actual cu ta sra. ing. Yvonne Webb-Kock.[8]

Proyectonan

[editá | editá fuente]

Algun proyecto cu a traha riba dje:

  • restauracion di e Stadhuis (1996-1998)
  • dificio cu tabata situa band’i banco den Caya Grandi y cu a transporta esaki pa Weststraat (2000)
  • compleho monumental mas grandi tabata esun di Ecury
  • Corte di Husticia
  • Cas ceremonial di Gobernador

. E proyecto aki a cuminsa na 1996 y e edificio tabata propiedad di gobierno. Despues di a termina e restauracion na 1998, gobierno a traspasa e edificio pa fondo di monumento. Un otro proyecto interesante cu Monumentenbureau a guia tabata e edificio cu tabata situa band’i banco den Caya Grandi y cu a transporta esaki pa Weststraat. Esaki a sosode na 2000 y ta despues di shete aña di e restauracion a pasa e edificio pa fondo di monumento. Proyecto di e compleho monumental mas grandi tabata esun di Ecury. E tabata un proyecto cu a tuma hopi aña pa wordo realisa. Corte tambe ta un compleho na unda Monumentenbureau a haci alabes acerca e interior y siguridad. Cas Ceremonial di Gobernador tambe tabata un proyecto cu Monumentenbureau a ehecuta.

Luna di monumento

[editá | editá fuente]

A reuni cu Monumentenbureau, Monumentenfonds y Monumentenraad riba e trabounan di conservacion.Ya pa varios aña e luna di september ta dedica na e monumentonan di nos Pais. Aruba ta conta cu varios edificio y obheto cu ta monumento cu ta wordo conserva como parti di nos herencia cultural.

  • NOTES

Monumentenbureau ta e instancia gubernamental encarga cu e ordenansa di Monumento, ta encarga cu Su tareanan tin inclui tur asuntonan general di monumento; entre otro ta prepara y desiña y traha e descripcion pa destaho pa restauracion di monumento, ta supervisa y maneha restauracionnan, ta controla y duna permiso di monumento, ta encarga cu tur asuntonan technico di monumento, duna informacion y educa. E ta e instituto di conocemiento di monumento di Aruba. E departamento gubernamental aki ta departamento cu e expertonan di monumento di Aruba.[1] Monumentenbureau tin diferente tarea, entre otro E cambio grandi na 2013 tabata cu e departamento mes a cuminsa pinta mapanan di restauracion y Monumentenbureau mes ta haci e direccion y supervision ora e proyecto ta wordo ehecuta. Monumentenbureau tin un solo director desde 1996 te actual cu ta sra. ing. Yvonne Webb-Kock.

RECIENTEMENTE Monumentenbureau a celebra nan di 25 aniversario. E departamento a bay Misa na unda pastor di Misa di Oranjestad a bendiciona cada empleado. Alabes a bay un reunion cu nan Minister di Cultura sra. mr. Xiomara Maduro na unda a celebra e aniversario. Gobierno a institui dia 1 di januari 1996 por medio di un decreto gubernamental un Bureau cu e nomber Monumentenbureau. A cuminsa elabora den un espacio chiquito den Centro Educativo Cristian y despues di un luna a muda na Maria Convent den e hala na Dominicanessestraat. Monumentenbureau a cuminsa crece y na juni 1997 a muda pa Zoutmanstraat 1. Na aña 2001 a muda pa Schelpstraat 36-38 na unda e departamento ta hubica te ainda. Monumentenbureau durante aña a crece y asina tamb

nl.wiki Het Monumentenbureau is op 1 januari 1996 opgericht en is een overheidsdienst van het Land Aruba, nadat in december 1994 de Monumentenraad was ingesteld. Daarna op 17 juni 1996 werd de Stichting Monumentenfonds Aruba ingesteld. Deze drie organen worden samen de Monumentenzorg van Aruba genoemd. Ze ressorteren alle drie onder de Minister belast met cultuur aangelegenheden. De Monumentenraad is het adviesorgaan die gevraagd of ongevraagd advies aan de Minister geeft. De Stichting Monumentenfonds Aruba is een zelfstandig rechtspersoon, eigenaar van een aantal beschermde monumenten en het financieel orgaan. Het Monumentenbureau is een gespecialiseerde overheidsdienst belast met al de algemene aangelegenheden betreffende monumenten en is ook het technisch orgaan.[1]

Monumentenbureau t’e instancia gubernamental encarga cu e ordenanza di Monumento, ta encarga cu tur asuntonan general di monumento, ta prepara y desiña y traha e descripcion pa destaho pa restauracion di monumento, ta supervisa y maneha restauracionnan, ta controla y duna permiso di monumento, ta encarga cu tur asuntonan tecnico di monumento, duna informacion y educa y t’e instituto di conocemiento di monumento di Aruba. E departamento gubernamental aki ta ekipa cu e expertonan di monumento di Aruba. Conforme e ordenanza di Monumento, AB 1991 no GT 46, articulo 4, Minister di Cultura, sra. mr. Xiomara Maduro, ta indica por medio di un decreto pa un edificio bira un monumento proteha. Monumentenbureau t’e instancia di Gobierno encarga pa ehecuta e proceso di proteccion. Directora di Monumentenbureau, sra. ing Yvonne Webb-Kock tin e mandato di e Minister di Cultura pa e.o. efectua den su nomber e proteccion. Den e proceso y conforme e ordenanza ta scucha Monumentenraad cu a duna aprobacion.

E tareanan di Monumentenbureau ta encera; compila norma y criterio pa proteccion y e proceso di proteccion, haci estudio y investigacion, guia tecnico pa restauracion y lidera su ehecucion, pinta mapa, controla permiso, ehecuta maneho di gobierno, informacion y promocion di nos monumentonan, etc.[2]

E prome proyecto cu Monumentenbureau a guia tabata restauracion di nos Stadhuis. E Proyecto aki a cuminsa na 1996 y e edificio tabata propiedad di gobierno. Despues di a termina e restauracion na 1998, gobierno a traspasa e edificio na e fondo di monumento. Otro proyectonan interesante cu Monumentenbureau a realisa ta:

A guia tabata e edificio cu tabata situa bandi banco den caya grandi y cu a translada pa Wesstraat. Esaki a socede na 2000 y ta despues di shete aña despues di e restauracion a pasa e edificio na e fondo di monumento. Proyecto di e compleho monumental mas grandi compleho ECURY cu a tuma hopi aña pa wordo realisa. Corte;. Cas Ceremonial di Gobernador; Monumentenbureau a duna hopi atencion pa educa nos alumnonan asina a duna les na tur scol basico y secundario y tambe na universidad. Directora tambe a educa varios maestro na Aruba, Corsou, Bonaire y Sint Maarten cu educacion riba nivel di masters den e materia di arkitectura di Aruba. Monumentenbureau sa organisa e Paseo Monumental cada aniversario, pero lamentablemente covid-19 a haci esaki imposibel pa organisa e biaha aki pa celebra nos di 25 aniversario. A haci inventarisacion di tur monumento y actualmente ta efectua y documentatur informacion automatisa di cada monumento.

Director ing. y personal Yvonne Webb-Kock di Monumentenbureau.Restauracionnan y mantencion cu ta andando actualmente ta e proyecto di oficina di DRH, e interior di ex Laboratorio pa DVG y e mantencion hopi grandi pa e compleho di Corte.

Monumentenbureau en conexion cu nan di 25 aniversario lo duna informacion via nos facebook page “monumentenbureau” tocante entre otro:

  • Kico ta un monumento;
  • kico ta e rekisitonan pa un permiso;
  • cuanto monumento ta protegi;
  • kico ta un monument A;
  • y kico ta un monument B;

Historia

[editá | editá fuente]

Gobierno a institui riba 1 di januari 1996 por medio di un decreto gubernamental un Bureau cu e nomber Monumentenbureau. A cuminsa elabora den un espacio chikito den Centro Educativo Cristian y despues di un luna a muda na Maria Convent den e hala na Dominicanessestraat. Monumentenbureau a cuminsa crece y na juni 1997 a muda pa Zoutmanstraat 1. Na aña 2001 a muda pa Schelpstraat 36-38 na unda e departamento ta hubica te ainda.[2]

de.wiki De Kalkoven Aruba is een historische kalkoven die nu in het grootstedelijk gebied van Oranjestad staat . Het dateert uit 1892 en is ontworpen door Santiago Tromp en tot 1949 geëxploiteerd door zijn zoon Felipe Santiago Tromp (1883-1960). Het is de enige authentieke kalkoven op Aruba die nog intact is. Tegenwoordig is het een van Aruba 's weinige industriële monumenten . Voorheen werden eenvoudige veldovens zonder wanden gebruikt.

In 1970 is het gerestaureerd en opgenomen in de lijst van monumenten (Lijst van monumenten op Aruba) met het nummer 01-013.

Geschiedenis Voordat cement werd geïmporteerd, werden alle gebouwen op Aruba gemaakt met kalkmortel . In die tijd werd de kalk gewonnen uit harde koralen en mosselschelpen en drie dagen boven een houtvuur gebrand. De zo geproduceerde ongebluste kalk werd geblust met water, vermalen en in combinatie met kleizand gebruikt om huizen te bouwen. De ongebluste kalk werd ook gemengd met de olie van aloë , gewreven en verwerkt tot lakproducten .

  • Kerki Protestant (Aruba)

E Kerki Protestant ta un kerki di e De Protestantse kerk is een kerk van de Nederlandse Hervormde en Lutheraans gemeenschap in Aruba. Ze is niet aangesloten bij een internationale organisatie.[1]

E kerki bieu a wordo inaugura na 1846 y ta e kerki mas bieu cu ainda ta existe na Aruba. De oude kerk was in 1846 geopend, en is de oudste bestaande kerk op Aruba.[2] In 1950 werd er een nieuwe kerk naast gebouwd.[3]

Historia

[editá | editá fuente]

NOtes Construccion di e Kerki Protestant na Oranjestad a tuma luga entre 1845 pa 1846 pa e congregacion protestant na Aruba, funda na 1822. E ta construi den un estilo di construccion artesanal-tradicional, e kerki ta independiente y ta situa n’e skina zuidoost di un percela amplio delimita pa Wilhelminastraat, Schoolstraat, Rifstraat y Klipstraat. E fachada sur, cu su porche y su entrada principal, ta situa na Wilhelminastraat 1. E edificio antiguo den cual e kerki tabata situa, actualmente t’esun mas antiguo na Aruba, cumpra pa 250 florin for di famia Arends. E cas, cumpra for di famia Arends, despues a fungi como cas y leslokaal di e iglesia. A celebra e prome sirbishi dia 25 di augustus 1822. [4]

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Radio Trans Mundial Boneiru ta un radio-emisora ku 4 zènder na parti suit di Boneiru, ku kual nan ta transmití programa kristian ku ta yega te na Venezuela, Cuba, Colombia, Brazil, i otro islanan den Karibe. Sede del mayor transmisor de AM del hemisferio occidental, Shine 800 AM -el sitio de transmisión de TWR en Bonaire- llega a una audiencia potencial de 100 millones en toda América Latina y el Caribe con la esperanza de Cristo.[1]

Historia

[editá | editá fuente]

Na 1952 Paul Freed, misionario merikano, a kuminsa un organisashon mediatiko Trans World Radio (TWR), pa transmiti di Maroko pa Spaña. Despues TWR ta muda pa Monaco. Despues di expande pa otro luganan, manera Guam ta expande pa Boneiru na 1964. TWR a bira e organisashon mediatiko kristian mas grandi na mundu i ta usa, banda di e onda korto i mediano, satelite, internet i otro teknologianan pa transmiti. en.wiki: TWR started in 1952, when Paul Freed [nl] set up the organization to reach Spain by broadcasting from Morocco. Later, TWR moved to Monaco. Other major transmitting sites include Guam, Bonaire,[1] Sri Lanka, Cyprus, and eSwatini (Swaziland). multinational evangelical Christian media distributor. The largest Christian media organization in the world, it uses mediumwave or high-powered AM and shortwave transmitters, local FM radio stations, cable, satellite, Internet, and mobile device technologies. Currently, their programs can be heard in 190 countries in more than 275 languages and dialects.

de.wiki:Het is een van de grootste christelijke missionaire media-aanbieders ter wereld. Opgericht door Amerikaanse missionarissen , zond het zijn eerste radioprogramma uit vanuit Marokko naar Europa op 24 februari 1954, onder de naam Voice of Tanger . Na de onafhankelijkheid van Marokko moest TWR zijn zenderlocatie in Tanger verlaten als een aanhangsel van de voormalige koloniale macht. Het zendingswerk bouwde een kortegolfzender in het Prinsdom Monaco , dat in 1960 in gebruik werd genomen. Samen met Radio Monte Carlo deelde het zendingswerk, nu omgedoopt tot Trans World Radio, midden- en kortegolftransmissiesystemen in Monaco. Een paar jaar later bouwde het zendingswerk zijn eigen zenders op locaties in het buitenland. TWR opende voor het eerst een middengolf- en kortegolftransmissiesysteem in de Nederlandse Antillen om Latijns-Amerika te bestrijken . Zenders in Cyprus , Guam , Sri Lanka , Swaziland , Zuid-Afrika en Armenië volgden in de jaren 70, 80 en 90.

aire == Vakatura Trans World Radio Bonaire (Boneriano, 19 oktober 2020) Radio Trans Mundial tin 4 zènder na parti suit di Boneiru ku kual nan ta transmití programa kristian ku ta yega te na Venezuela, Cuba, Colombia, Brazil, i otro islanan den Caribe. Tur dia, for di mitar di seis di anochi te ku mitar di nuebe di mainta por tende e evangelio di Hesu-Kristo den seis diferente idioma na e frekuensia 800AM. Pa e komunidat lokal di Boneiru, Trans Mundial ta transmití di dia i anochi na 89.5FM, e Bos di Speransa.

TWR begon zijn uitzendingen op 13 augustus 1964. Het is werelds eerste radiostation dat door particulieren beheerd wordt.[2]

In 1964 werd het flamingo-eiland het tehuis van 's werelds eerste radiostation, dat door particulieren beheerd wordt. Na een jaar van hard werken, kwam het zendgebouw in het zuiden van Bonaire klaar. Hierin bevinden zich drie krachtige zenders. De grootste is een AM zender van 500 kw, die de frequentie 800 gebruikt op de standaard band. De twee korte golfzenders. van 50,000 watt en 250,000 watt werden toen ook geplaatst. Om deze reusachtige zenders van stroom te voorzienbouwde TWR, een centrale met twee 16 cylinders generatoren. In het begin werd «*r in 7.ps talen uitgezonden naar Zuid-, Midden- en NoordAmerika en de Caribische eilanden, heden ten dage in vijftien talen en zelfs naar India en Rusland. Het oorspronkelijke kantoor en studio-gebouwen werden ondergebracht in gewone huizen. Nu worden ze gebruikt als huisvesting voor TWR-personeel. In 1968 werd er een modern kantoor en studio gebouwd tegenover Hotel Bonaire. (1994:Studio aan de Kaya Gobernador Debrot) Het werd geopend in januari 1969. IN juli 1993 werden de kortegolf-uitzendingen gestaakt. Trans World Radio is een onderdeel van grote interkerkelijke organisatie, gesticht door Paul E. Freed. Zijn werk begon in 1954 toen Freed „the voice of Tangier" oprichtte. Er werden uitzendingen verzorgd vanuit Tanger, Marokko met een korte golf zender van 2500 watt.

Vanuit Caribisch Nederland bereikt Trans World Radio (TWR) miljoenen luisteraars op het westelijk halfrond. Onze zender is met een vermogen van 440 kilowatt de krachtigste op het westelijk halfrond. Vanuit hier bereikt het Evangelie zowel Brazilië, de noordelijke landen van Zuid-Amerika, het Caraïbische Gebied, Midden-Amerika en zelfs de zuidelijke staten van de VS. Iedere toerist op Bonaire rijdt over de smalle EEG-Boulevard langs de iconische slavenhuisjes, de enorme zoutpannen en de zeldzame flamingokolonies. Onderweg zijn de 145 meter hoge antennes en het basisstation van Trans World Radio niet te missen. [3]

  • Teater di sine na Korsou

E negoshi di sine a nase na Kòrsou aproksimadamente 1916 i for di e tempu ei nos isla a konosé diferente teater di sine. Pa por prepará un dokumental spesial, nos mester di potrèt i dokumentashon di tur nos teaternan di ántes, ku nos isla a konosé.[1]

Teater di sine aktual

[editá | editá fuente]
  • The Movies Curacao (Scharloo) - The Cinemas Curacao (Otrobanda)
  • Cinemark (Sambil)

Historia

[editá | editá fuente]

The Roxy Theater at Pietermaai was destroyed by fire in 1982. Next to it stood the Naar Theater built in 1871 and remodeled into Teatro Americano, a cinema, in 1920. Roxy, built in Moorish style, replaced this building as a cinema venue. It was officially opened on 7 November 1931 as the “Stadsschouwburg” or Municipal Theater, but it too was later used as a cinema.[2]

In de jaren vijftig beschikte Curacao over een tiental bioscopen. Theaters als Westend (Otrobanda), Caraibe (Steenryk), Cinelandia (Punda), Cinerio (Suffisant) en het Rex-theater (Marchena) trokken toen talloze bezoekers. Door de invoering van de video kwam daar de klad in en het ene theater na het andere werd opgeheven. In 1982 brandde het Roxy-theater af. Daarna was er nog een tijdje een bioscoop in de Tempel. Verder beschikte Curacao in de jaren tachtig over een heuse drivein bioscoop. Maar ook die moest het afleggen tegen het opkomende videogeweld.[3]

Naar wij vernemen I is de rijdende bioscoop, die, gelijk de | „Amigoe" onlangs meldde, aan de Volksontwikkeling van Curacao is aangeboden door de Rotary met de opzet daarmede films te gaan vertonen in voornamelijk *de buitendistricten van ons eiland, nog niet gereed gekomen. Deze wordt namelijk in Amerika vervaardigd. Zeer waarschijnlijk echter komt de mobiele bioscoop over enkele maanden op Curacao aan.[4] Vanaf 1956 sine-trunk een geschenk aan bevolking voor 50 jarig jubileum van Rotary

  • in de jaren vijftig een bioscoop theater te nieuwpoort
  • Separá di e teater di sine, nos mundu di sine a konosé tambe Sine Trùk, Filmliga Curaçao, i nos ta’tin Komishon pa Kùr Sine, den kua diferente siudadano a partisipá.
  • ront 1965 a cuminsa instala airco den teater di sine
  • 1983; na sluiting van West-End en alleen Golden Drive in van Angel Job overbleef, werd het gebouw De Tempel in punda tot bioscoop ontwikkeld.[5][6]
  • in de jaren .. vertoonde de Filmliga films in diverse teaters, zoals Asiento en Roxy
  • 1982: bioscoop-voorstellingen op woensdagavond in Van der Valk hotel[7]

Donderdag (juli 1983) is de laatste film gedraaid in Cinelandia. Een bioscoop die volgens het encyclopedie van de Nederlandse Antillen in 1916 gebouwd is onder de naam Salon Habana. Dit is indertijd gebouwd door de Venezolaan Alfredo Pellicer Hernandez, die tevens rond 1900 als één van de eersten filmvertoningen op Curacao organiseerde. De encyclopedie vermeldt ook dat het theater gedurende zijn 67 bestaansjaren tot tweemaal toe geheel afbrandde.

Met de sluiting van nog een bioscoop op Curacao (Cine Rio wordt al enkele jaren niet meer als zodanig gebruikt, Roxy brandde een tijd geleden af en de drive in van Groot Davelaar die tot het verleden behoort) is een leemte gevallen in de recreatie die de binnenstad aan zijn bezoekers biedt. Toeristen die nog willen profiteren van een avondje naar de film moeten zich tevreden stellen met een bezoek aan bioscoop West End, die ook al sluitingsplannen aankondigde. Die bioscoop is ook hard aan een opknapbeurt toe. Theater De Tempel dat een goede start maakte heeft het ook sinds geruime tijd als bioscoop laten afweten en brengt nu nog slechts bij tijd en wijle filmvoorstellingen, meestal van de Filmliga.

Het bioscoopbezoek dat met de komst van de televisie achteruitgegaan was, leefde in 1965 weer op, na de opening van de eerste drive-in bioscoop van Curacao. Die is inmiddels apk gesloten. Gesteld kan worden dat éé4van de grote klappen Voor de bestaande theaters de opening twee jaar geleden van de nieuwe drive-in bioscoop van Angel Job was. De ware nekslag is echter - zoals Alfred Moron ook verklaarde - de acceptatie van video als recreatiemedium.

Teater di sine di antes

[editá | editá fuente]
  • Teater Naar
  • Salon Habana (werd in 1936 Cinelandia)
  • El Ideal
  • Teater Brion
  • Teater Guillermina
  • Rialto
  • Teater Asiento (1955-1967?, Emmastad)
  • Cinelandia - 1936-1986
  • Roxy (Punda)
  • West End (Otrobanda)
  • Royal
  • Caribe (???-1965, Marie Pompoen)[8]
  • Rex (Marchena)
  • Cine Rio
  • The Tempel - filmvertoningen v.a. 1981?
  • Airport Cinemas (Hato)
  • Drive In (Groot Davelaar) - geopend in 1965 plaats voor 500 auto's
  • Golden Drive In (Brievengat) - werd later Curacao Festival Center (1990?)
  • Teater na Sta. Rosa (di Ferris Daou)
  • Paradise Movies
  • bioscoop te Rio Canario rond 1975
  • 2012 openluchtbioscoop Mambo Beach

NOTES WILLEMSTAD.- E negoshi di sine a nase na Kòrsou aproksimadamente 1916 i for di e tempu ei nos isla a konosé diferente teater di sine. Pa por prepará un dokumental spesial, nos mester di potrèt i dokumentashon di tur nos teaternan di ántes, ku nos isla a konosé.[1] Ta hopi teater a habri, sera, kima i habri bou di otro nòmber. Tin ku a pasa den tempu bon i tin otro ku a pasa den tempu ménos bon. Di tur e teaternan aki por tin hende ainda ku tin potrèt/dokumentashon wardá di e tempu ei, ku lo por yuda masha bon pa traha un dokumental spesial. Ora papia di teaternan di sine na Kòrsou, nos ta referí na entre otro: Teater Naar – Salon Habana – El Ideal – Teater Brion – Teater Guillermina – Rialto – Teater Asiento - Cinelandia – Roxy – West End – Royal – Caribe – Rex - Cine Rio – The Tempel - Airport Cinemas – Drive In (Groot Davelaar) – Golden Drive In – Teater na Sta. Rosa (di Ferris Daou) – Paradise Movies – i klaro awor aki The Movies – The Cinemas i Cinemark. Separá di esaki, nos mundu di sine a konosé tambe Sine Trùk, Filmliga Curaçao, i nos ta’tin Komishon pa Kùr Sine, den kua diferente siudadano a partisipá. Ta’tin diferente hende ku a traha bendiendo karchi, tumando karchi, --- Naar wij vernemen I is de rijdende bioscoop, die, gelijk de | „Amigoe" onlangs meldde, aan de Volksontwikkeling van Curacao is aangeboden door de Rotary met de opzet daarmede films te gaan vertonen in voornamelijk *de buitendistricten van ons eiland, nog niet gereed gekomen. Deze wordt namelijk in Amerika vervaardigd. Zeer waarschijnlijk echter komt de mobiele bioscoop over enkele maanden op Curacao aan.[2]

Caribiana/Sandbox
Imagen desea: Caribiana/Sandbox/Herensia


Jossy Mansur

[editá | editá fuente]

El a bay Dominicus College na Playa. Na 1948 el a bay Merca caminda el a caba skol secundario y universidad. Continuando su estudionan el a obtene su D.Litt.den literatural univeral di Susses College of Tehnology, titulo cu ta equivalente na un doctorado na Merca. Titulo di su tesis tabata Early Romanticism in Venezuelan Poetry". E tin tambe un titulo den sicologia y na 1977 ta logra s Ph.D den educacion na Northwestern University.

Fin di 1976 el a cuminsa traha como redactor di e corant Extra pa Aruba y tabata alaves redactor principal di e corant arubano Prome, tantu pa algun luna desde 1976 y na 1978. tambe redactor principal di e corant arubiano Prome.[2]

Na 1976 presidente di comision di ortografia y na 1978 di comision di gramatica Hij was voorzitter van de in 1976 ingestelde spellingscommissie.

  • in 1974 bracht hij het informatief cultureel maandblad Brindis uit

Joyce Pereira

[editá | editá fuente]

- eerste preofschrift dat het papiaments van aruba als focus heeft. Despues di skol secundario, el a studia pa maestro di scol basico. Mientras cu e ta trhando como maestra di scol na Hulanda el a obtene su MO-A den idioma Hulandes. El a bin traha na Colegio Arubano como docente di Hulandes na 1969. E ta bolbe Hulanda na 1971 pa sigui e estudio di MO-B den hulandes na RUG sigui pa un master of arts den idioma y literatura hulandes cu minors den linguismo y Papiamento. Di 1976 te 2012 el a traha na Aruba como docente hulandes y papiamento na diferente institucion di ensenansa: APA lerarenopleiding (despues IPA, unda despues PApiamento a haya un luga importante como materia)[3], MAO, Colegio Arubano (desde 1993 te ora APA bira IPA, IPA y como docentre invita na Universidat di Korsou. Pereira a traha un par di ana tamb como investigado na Universidat di Aruba. Como specialista den hulandes y papiamento el a yuda cu difrente proyecto pa reforma ensenansa y maneno di idioma y a publica tambe riba temanan aki.

Su carera profesional ta hopi liga cu e desaroyo di Papiamento den ensenansa. di e idioma strictamente prohibi pa un idioma di instruccion (Scol Multilingual na 2012) y pa materia di scol secundario na 2002 [3] \Nederlands moet tweede taal worden. Napa, 18 september 1993



Museo Octagon

Museo Octagon ta un museo chikito na Willemstad, Kòrsou, situa den bario di Pietermaai.

Het Octagon Museum is een klein museum in Willemstad, Curaçao. Het is gelegen aan de Penstraat in de wijk Pietermaai direct ten westen van het "Avila Beach Hotel". Het museum opende in 1968 en herbergt een tentoonstelling ter nagedachtenis van de band tussen het eiland en de Zuid-Amerikaanse bevrijdingsstrijder Simón Bolívar (1783-1830).[4] Na een mislukte opstand in 1812 woonde Bolivar, tezamen met zijn zussen Juana en María Antonia, korte tijd in balling op Curaçao. De Curaçaose advocaat en handelaar Mordechai Ricardo bracht hen onder in twee huizen. De zussen waren gehuisvest in een gebouw aan zee, De Octagon genaamd. Bolívar zelf kreeg een huis op een heuvel met uitzicht op de haven van Willemstad, een gebouw dat niet meer bestaat.[5] Het beheer wordt gevoerd door Venezuela en Curacao onder de stichting Amigos del Museo Bolivariano (Octagon).

Het bouwwerk

[editá | editá fuente]

De Octagon is een karakteristiek achthoekig gebouw van twee verdiepingen met een betegelde koepel. Vanwege haar historische en architectonische betekenis werd het gebouw in 1962 door de firma S. E. L. Maduro & Sons aangekocht ter gelegenheid van haar 125-jarig bestaan en aan het toenmalige eilandgebied Curaçao overgedragen als een geschenk aan de Curaçaose burgerij. Sedert 1995 is het gebouw in handen van de stichting Octagon.[6] Restauraties vonden plaats in 1962, 1965, 1969 en 1998.[7] Nadat het gebouw vervolgens ten prooi viel aan vandalen werd aan de zeezijde de scheidingsmuur met Avila Beach Hotel verwijderd en nam het hotel op zich het gebouw te bewaken en schoon te houden.[8][9]

Trivia

[editá | editá fuente]
  • In 1969 werden in en om De Octagon opnamen gemaakt van de films Simon Bolivar met Maximilian Schell in de hoofdrol als Simon Bolivar en The missing paint mistery van Captain Kangaroo.
  • De Nederlandse Antillen gaven in 1987 in de "Simon Bolivar" postzegelserie een postzegel van 60 cent uit met een afbeelding van De Octagon.
  • Een bezichtiging van de Octagon behoorde tot het programma van de Venezolaanse staatshoofden Luis Herrera Campins (1983) en Jaime Lusinchi (1987) tijdens hun officieel bezoek aan Curaçao.[10][11]
  • 1812 Nadat de eerste fase van de opstand in Venezuela faalde, zocht Simon Bolívar zijn toevlucht op het eiland Curaçao. Hij en zijn twee zussen kwamen berooid aan en waren afhankelijk van de vrijgevigheid van vrienden op het eiland. Advocaat en handelaar Mordechai Ricardo heeft hen in twee huizen ondergebracht. De twee zussen verbleven in het achthoekige gebouw aan zee (Octagon), terwijl Bolívar werkte en studeerde in een klein huis op een heuvel met uitzicht op de drukke haven van Willemstad.[1]
  • 1962 De Octagon werd door de regering van Curacao en S.E.L. Maduro & Sons tot het Octagon Museum benoemd. Het Octagon Museum herbergt de Bolívar tentoonstelling ter nagedachtenis van de verbinding van Curacao met Simón Bolívar (1783-1830).
  • 1998 De Octagon Museum werd gerestaureerd door het Avila Beach Hotel. Het huis op de heuvel waar Simon Bolivar woonde bestaat niet meer, maar het 'Octagon' aan de kust is een onderdeel geworden van het Curacao Monument Foundation en de Octagon Foundation.
  • het historische en architectonische monument werd in 1962 ter gelegenheid van haar 125-jarig bestaan door S. E. L. Maduro & Sons aangekocht en aan het toenmalige eilandgebied Curacao als een geschenk aan de burgerij van Curacao overgedragen. Nadat het gebouw in de jaren zestig ten prooi viel aan vandalen werd de scheidingsmuur met Avila Beach Hotel aan de zeezijde verwijderd en nam dit op zich het gebouw te bewaken en schoon te houden.[2]</ref>[3]
  • Dit bijzondere huis is van onverwachte historische betekenis. Het was hier dat de Venezolaanse “Libertador”, de beroemde vrijheidsstrijder Simón Bolívar, een tijdje doorbracht alvorens de strijdkrachten bij elkaar te gaan ronselen die een eind zouden maken aan de Spaanse koloniale overheersing in Zuid-Amerika.

Tegenwoordig doet de “Octagon” dienst als een klein museum ter nagedachtenis van de band tussen Curaçao en Simón Bolívar.

This quaint-looking house has an unexpected historic significance; it was in this building that the South American “Libertador,” the famous Simón Bolívar, spent time before he set out to assemble the forces that eventually put an end to Spanish colonial rule in South America.

Bron: https://www.curacao.com/nl/activity/octagon-museum Gezien de historische betekenis van het huis waarin de zusters woonden werd dit in 1998 gerestaureerd en ging dienst doen als museum.

In 1998 werd het huis waarin de zusters woonden gerestaureerd door het hotel Avila? in samenwerking met de Curaçao Monument Foundation en de Octagon Foundation.

  1. ↑ Geschiedenis. Avilabeachhotel.nl. Konsultá dia 15 yanüari 2022.
  2. ↑ https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010462998:mpeg21:a0070%7Ctitel=Octagon wacht nog steeds op hernieuwde restaurantie|werk=Amigoe|datum=1966-08-25|2022-01-31}}
  3. ↑ Herstel Octagon nagenoeg gereed. Amigoe (14 yüni 1963).
For di "https://pap.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Caribiana/Sandbox/Herensia&oldid=136423"